Sjálfræðissviptir greiða lögráðamönnum

Í lögræðislögunum er getið um greiðslur sjálfræðissviptra einstaklinga til lögráðamanns, sjálfræðissviptum einstaklingum eru skipaðir lögráðamenn sem er oft lögfræðingur og ef sá sjálfræðissvipti þarf að hafa samband við lögráðamanninn þá ber sá svipta að greiða allt að 15.000 krónur fyrir klukkustundar viðtal við lögráðamanninn.  Sá svipti borgar einnig fullt gjald skv. gjaldskrá lögfræðinga ef hann hringir í lögráðamanninn.  Í lögræðislögunum segir að lögráðamaðurinn geti sótt um að ríkið greiði kostnað ef fjárhagur þess svipta er bágborin en það er ekkert skilgreint í lögunum hvað telst bágborin fjárhagur.  Sjálfræðissviptur einstaklingur velur sjaldan sjálfur að vera sviptur grundvallarmannréttindum, honum er stillt upp hann á ekkert val.  Það getur hæglega komið upp sú staða að sá svipti þarf nauðsynlega að hafa samband við lögráðamanninn en þá þarf sá svipti að borga fyrir það dýrum dómum.  það er fásinna að sviptur einstaklingur sem er neyddur í þá stöðu skuli þurfa að borga fyrir að tala við lögráðamanninn.  Mér finnst ekki hægt að svipta einstakling fyrst réttindum og neyða hann síðan til að borga dýrum dómum ef hann þarf t.d. að leita sér upplýsinga vegna sviptingarinnar.  Að sjálfsögðu á sviptur einstaklingur að geta sér að kostnaðarlausu haft samband við lögráðamann sinn, honum er stillt upp við vegg geng vilja sínum og á ekki að þurfa að bera dýran kostnað vegna þess.  Að ætla þeim svipta að bera kostnað við að hafa samband við lögráðamann sinn, er örugg leið til að tryggja að ekkert samband verði á milli lögráðamanns og þess svipta.  Með þessum fáranleik er verið að tryggja að sá svipti sé í lausu lofti og geti eða vilji ekki vera í sambandi við lögráðamann sinn þótt hann þurfi kannski nauðsynlega að kanna rétt sinn og skyldur.  Með þessu fyrirkomulagi sem er algerlega út úr korti er verið að tryggja að lögráðamannakerfi virkar engan veginn eins og því er ætlað að virka, það missir algerlega gildi sitt með því að ætla þeim svipta að borga dýrum dómum úr eigin vasa.  Það sem meira er þeim svipta er ekki gerð grein fyrir því í upphafi að honum beri að borga fyrir samskipti við rándýran lögráðamann sinn.  Það er einnig fásinna að í lögunum er ekkert skilgreint hvað telst bágborin fjárhagur svo fólk viti hverjir eiga rétt á að ríkið greiði kostnað við lögráðamanninn.  Þessi lög um lögráðmenn eru illa ígrunduð og hafa ekkert gildi fyrir marga sjálfræðissvipta einstaklinga.  Það eru aðrir en einstaklingurinn sem taka ákvörðum um að það sé þörf fyrir lögráðamenn þess vegna er ekki hægt að ætla einstaklingnum að bera kostnaðin. lögin eru meingölluð þegar kemur að framangreindum þætti um lögráðamenn og er nauðsynlegt að breyta þeim ef þau eiga að ná tilgangi sínum með lögráðamann sem fylgist með einstaklingnum.  Til hvers að skipa lögráðamann þegar einstaklingarnir vilja ekki vera í sambandi við hann vegna þess hve það er dýrt.

Geðmeðferð utan sjúkrahús

Ríkjandi meðferð við geðsjúkdómum síðustu áratugi hefur verið tengd sjúkrahúsum og enn í dag er treyst mikið á sjúkrahúsdvöl þegar um geðsjúkdóma er að ræða.  Það er gamaldags og barn síns tíma að styðjast svona mikið við sjúkrahúsdvöl sem aðal úrræði við geðsjúkdómum.  Þetta minnir óneytanlega á gamla tíma í málefnum fatlaðra þegar öllum fötluðum einstaklingum var hrúgað inn á stofnanir.  Vissulega eru margir sjálfstætt starfandi sérfræðingar á eigin stofu úti í bæ með marga einstaklinga á sínum vegum.  En það eru líka margir einstaklingar inni á sjúkrahúsi sem eru betur komnir í meðferð fyrir utan sjúkrahús.  Það eiga aðeins alvarlegustu tilfellin að vera í meðferð inni á rándýru sjúkrahúsi en því er ekki þannig varið í dag.  Meðferð geðsjúkra í dag einkennist af stórum hluta af gamaldags lyfjagjöfum og sjúkrahúsdvölum þegar meðferð víða í nágrannalöndum er óðum að færast yfir í nærumhverfi einstaklingsins með fjölbreyttari úrræðum en tíðkast hér á landi.  Það er þó komin vísir að nútímalegri viðhorfi til geðmeðferðar með samfélagsgeðteymunum í Breiðholti og vesturbæ en það vantar fleiri úrræði eins og persónulegan umboðsmann.  Meðferð getur farið fram í miklu ríkara mæli í nærumhverfi einstaklingsins en tíðkast í dag, það vantar hugarfarsbreytingu hjá geðlæknum sem hafa ríkjandi áhrif á geðmeðferð hér á landi.  Það er ekki bara að sjúkrahúsdvöl er beitt í of ríkum mæli hér á landi heldur eru lyfjagjafir allt of algengar þegar góður árangur næst með margskonar samtalsmeðferð. Hvers vegna er þróunin svona hæg í geðlækningum hér á landi og hvers vegna er ennþá svona mikið um lyfjagjafir og sjúkrahúsdvalir þegar önnur úrræði hafa gefið góða raun.  Ég vil meina að menntun geðlækna sé helsti dragbíturinn á þróunina,  grunnmenntun geðlækna er almenn læknisfræði þar sem allt gengur út á lyf og sjúkrahús. Ég vil halda því fram að þessi grunnmenntun hafi þau áhrif að geðlæknar styðjast mikið við lyfjagjafir og sjúkrahúsdvöl.  Ég vil hiklaust halda því fram að þróun í meðferð geðsjúkdóma utan sjúkrahúsa sé mun hægari vegna grunnmenntunnar geðlækna.  Sálfræðingar eru með annarskonar menntun en geðlæknar enda stunda sálfræðingar hugræna atferlismeðferð og samtalsmeðferðir sem hafa gefið góða raun á meðan geðlæknar eru á kafi í lyfjameðferð og sjúkrahúsdvölum. Sálfræðingar hafa ekki sömu áhrif og geðlæknar í geðheilbrigðiskerfinu,  þess vegna er svona mikið um lyfjagjafir og sjúkrahúsdvalir og þróun hæg í að færa þjónustu og meðferð í nútímalegra horf.

Kvíði

Í helgarblaði DV 13-16 febrúar s.l. er viðtal við Margréti Marteinsdóttir  þetta er opinskátt og skemmtilegt viðtal sem Sólrún Lilja Ragnarsdóttir tók.  Eins og flestir vita þá er Margrét fyrverandi fréttamaður á Rúv og starfar núna m.a. sem vert á kaffihúsi vesturbæjar.  Í viðtalinu segir Margrét frá því að hún þjáðist af kvíða á tímabili og að hún var hætt að sjá fegurðina í kringum sig og að hún hafi verið hætt að fá hugmyndir.  Margrét bendir einnig á ,, að hraðinn í þjóðfélaginu sé svo mikill að fólk gefi sér ekki alltaf tíma til að hlúa að sjálfu sér og bægi jafnvel frá sér óþægilegum tilfinningum sem kunni að vera vísbendingar um heilsubrest".  Margrét er sér meðvituð um vandamálið sem olli kvíðanum og tók á málinu með því að stokka líf sitt upp á nýtt,  hún hætti sem fréttamaður tók sér frí og endurskoðaði líf sitt frá grunni áður en hún tókst á við nýjar aðstæður.  Margrét talar um að hraðinn í þjóðfélaginu geti verið orsakavaldur að heilsubresti ef fólk er sér ekki meðvitað un að gefa sér tíma til að hlúa að sjálfu sér.  Hraðinn og kröfurnar er lúmskt og hættulegt fyrirbæri sem margir átta sig ekki á og eins og Margrét segir skuldinni er skellt á stress og álag og málið er afgreitt án þess að taka á vandamálinu sem getur þá endað sem alvarlegur heilsubrestur.  Margrét er bara ein af stórum hópi fólks sem hefur orðið fyrir því að fá kvíða vegna hraða og óheyrilegra krafna sem okkar samfélag er gegnum sýrt af.  Margrét er betur sett en margir því hún áttaði sig á vandamálinu og tók markvisst á kjarna málsins,  það er meira en hægt er að segja um marga.  Það eru margir sem eru kvíðnir en ganga til daglegra verka og reyna að klóra sig í vanlíðan í gegnum daginn og leita sér ekki aðstoðar vegna eigin og annarra fordóma.  Kvíði og þunglyndi eru algeng fyrirbæri sem hrjáir þúsundir einstaklinga á hverjum tíma,  það er aðeins lítinn hluti sem leitar sér aðstoðar eða tekur á málinu.  Rannsóknir sýna að tvö prósent þjóðarinnar geta búist við að fá alvarlegan kvíða og eru konur í meirihluta sem fá sjúkdómin.  Algengustu einkenni ofsakvíða eru hjartsláttur, svitaköst, andþrengsli, skjálfti og óróleiki, þyngsli fyrir brjósti, köfnunartilfinning. svimi og óöryggi, doði í höndum og fótum, óraunveruleikatilfinning, ótti við að missa stjórn á sér, ótti við sturlun, ótti við að deyja.  Stundum er álitið að um hjartaáfall eða um heilablæðingu sé að ræða en enginn líkamleg einkenni finnast við rannsókn og er þá viðkomanda oft bent á að um þreytu og álag sé að ræða.  Meðferð við kvíða er m.a. hugræn samtalsmeðferð sem hefur borið mjög góðan árangur og einnig er hægt að fara í lyfjameðferð.  Oft fylgja kvíðaeinkennum þunglyndiseinkenni og er sama meðferð og eingöngu við kvíðameðferð.  Það er gaman að sjá fjölmiðla vakna til vitundar um hve geðsjúkdómar eru algengir og hve þeir snerta nánast alla þjóðina með einum eða öðrum hætti. 

Tvíþættur vandi og velferðarsvið.

Það var í fréttum um daginn að borgaryfirvöld ætla að leggja áherslu á að taka á fjölþættum vanda barna og ungmenna á næstunni.  Það kemur þá í hlut velferðarsviðs að taka á málinu sem er brýnt,  því börn og ungmenni með tvíþættan vanda velkjast um í kerfinu árum saman.  Það eru einnig börn og ungmenni með tvíþættan vanda sem fá enga markvissa meðferð og enda á götunni í vímuefnum og fara oft út á glæpabrautina.  Það er fagnaðarefni að borgaryfirvöld ætla að taka markvisst á málinu og á það að geta verið hvatning fyrir geðsvið að marka eina heildarstefnu fyrir börn og ungmenni með tvíþættan vanda.  Óneytanlega finnst manni það standa geðsviði nær en velferðarsviði að taka á þessu alvarlega máli þótt ég fagni því að borgaryfirvöld sýni frumkvæði í mjög alvarlegu máli.  Það er fátt sorglegra en að vita af börnum og ungmennum jafnvel niður í ellefu ára aldur ánetjast eiturlyfjum vegna vanlíðunar af völdum geðrænna sjúkdóma og fá enga aðstoð eða brotakennda aðstoð.  Mér er hugsað til greinar minnar hér að neðan sem fjallar um persónulegan umboðsmann einstaklinga með geðfötlun.  Það er margt vitlausara en að borgaryfirvöld hugi að því að koma á laggirnar þessum persónulega umboðsmanni fyrir börn og ungmenni með tvíþættan vanda.  Það felst öryggi í því að láta ábyrgan aðila vera í sambandi við börnin og ungmenninn, þá myndast ekki rof í meðferðinni sem getur verið mjög slæmt.  Persónulegur umboðsmaður getur einnig verið fyrsti kostur þegar í upphafi þegar borgin er að uppgötva að einstaklingar þarfnast aðstoðar.  Persónulegur umboðsmaður getur ef með þarf komið einstaklingunum í viðeigandi meðferð eða verið einn um að sinna einstaklingnum ef það hentar betur.  Það er mismunandi hvernig einstaklingarnir eru staddir og hvers konar úrræði henta best þegar í upphafi.  Ég hef trú á að persónulegur umboðsmaður eigi auðveldara með að vinna traust einstaklings en ef  það væri fulltrúi kerfisins.  Kerfið er stofnannamiðað og margir óttast kerfið eða fulltrúa kerfisins, það er örugglega oft auðveldara að treysta einstaklingi sem er óháður kerfinu eins og persónulegum umboðsmanni.  Það er eðlilegra að stunda meðferð í nærumhverfi einstaklingsins heldur en að hrúga inn á sjúkrahús, árangurinn í Svíþjóð af meðferð utan sjúkrahús hefur ekki látið á sér standa. Það er komin tími til að hreyfing komist á mál barna og ungmenna með tvíþættan vanda, það er tilefni til að fagna frumkvæði borgarinnar í þessum málaflokki.  Ástandið í þessum málum er slæmt og gjalda börn og unglingar fyrir,  það vantar frumkvæði frá geðsviði til að taka faglega, markvistt og móta heildarstefnu í þessum málum.  Velferðarsvið borgarinnar á heiður skilin fyrir að ætla að taka markvisst á þessum málum og vonandi huga borgaryfirvöld að því að koma á laggirnar sænska kerfinu með persónulegum umboðsmanni, þá á árangurinn ekki eftir að láta á sér standa.

Persónulegur umboðsmaður geðfatlaðra

Mér barst upp í hendurnar meistararitgerð í lögfræði eftir Helgu Baldvinsdóttir Bjargardóttir, ritgerðin var unninn árið 2014.  Ritgerðin ber yfirskriftina ,,Frá forræði til sjálfræðis ný nálgun á lögræði fatlaðs fólks".  Í ritgerðinni eru skoðuð lögræðismál fólks með fötlun og er einnig komið inná lögræðismál fólks með geðraskanir.  Það er mjög fræðandi að lesa ritgerðina enda er hún vel skrifuð og tekið er á málum á faglegan og einkar skýran hátt.  Ritgerðin er aðgengileg á netinu og ég hvet alla sem hafa áhuga á eða koma að lögræðismálum að lesa þessa frábæru ritgerð það er virkilega áhugaverð lesning.  Ég hef bloggað um hve mér finnst sjálfræðissviptingarferlið gróft og gamaldags úrræði sem er beitt í allt of ríkum mæli hér á landi.  Í ritgerð Helgu kemur það fram að það er mikið um sjálfræðissviptingar hér á landi og erum við t.d.á vissan hátt langt á eftir svíum í málefnum geðfatlaðra.  Frá árinu 1995 hafa svíar notað kerfi persónulegra umboðsmanna geðfatlaðra og er það núna orðið varanlegt úrræði í málum geðfatlaðra í Svíþjóð.  Þetta fyrirkomulag persónulegra umboðsmanna hefur skilað þeim árangri að notendur eru ánægðir og peningalegur sparnaður er mikill þar sem innlögnum á geðdeildum fækkaði til muna.  Þetta kerfi persónulegra umboðsmanna getur fækkað sjálfræðissviptingum mikið, enda á að reyna allt áður en gripið er til þess að svipta einstaklinga grundvallar mannréttindum.  Hér á landi er allt of frjálslega farið með sjálfræðissviptingar og engin vægari úrræði eru reynd áður en gripið er til sviptingar.  Framangreindar upplýsingar um persónulega umboðsmenn er að finna í ritgerð Heldu og þar kemur einnig fram að umboðsmaður geðfatlaðra er mikilvægur hlekkur í bataferli einstaklinga með geðraskanir.  Þetta kerfi umboðsmanna geðfatlaðra er orðið mikilvægur hlekkur í geðheilbrigðiskerfinu í Svíþjóð.  Það kemur einnig fram í ritgerðinni að  ,,umboðsmenn fá greitt frá ríki og sveitafélögum en starfa sjálfstætt og óháð stjórnvöldum og þjónustukerfum til að þeir séu betur í stakk búnir til að gera kröfur á stjórnvöld fyrir hönd skjólstæðinga sinna".  Það er sama hvernig er litið er á þetta sænska umboðsmannakerfi það kemur vel út og eiga íslensk stjórnvöld að taka þetta fyrirkomulag upp hér á landi.  Framþróun í málum einstaklinga með geðraskanir er hæg hér á landi og stöndum við svíum t.d. að baki á margan hátt.  Samfélagsgeðteymin í vesturbæ og Breiðholti er stórt framfaraskref í að færa þjónustuna út af sjúkrahúsum og í nærumhverfi notandans, næsta skref á að vera að taka upp umboðsmannakerfið að hætti svía.  Það er alltaf verið að hugsa um að spara hér má slá tvær flugur í einu höggi með því að setja á laggirnar umboðsmannakerfi.  Með því sparast peningur og góður árangur næst í meðferð einstaklinga með geðraskanir fyrir utan hvað það er mikið eðlilegra að að ná árangri í meðferð í nærumhverfi einstaklingsins heldur en á sjúkrahúsi.  Ég vil að lokum færa Helgu mínar bestu þakkir fyrir þessa frábæru ritgerð.

Lyfjagjafir á geðsviði

Í  helgarblaði Fréttablaðsins 31.janúar s.l. er áhugaverð grein eftir Erlu Björgu Gunnarsdóttur, það er viðtal við unga konu sem er heyrnarlaus og glímdi á tímabili við þunglyndi og kvíða.  Þessi unga kona var misnotuð kynferðislega í Heyrnleysingjaskólanum og uppúr því glímdi hún við kvíða og þunglyndi um nokkurra ára skeið.  Hún þorði að láta drauminn um að fara í kvikmyndaskólann rætast og stundar núna nám í þeim skóla.  Í þessu áhugaverða viðtali lýsir unga konan því að lyfjum hafi verið dælt í sig á Bugl,  vill hún meina að líðan sín hafi versnað til muna við þessar lyfjagjafir.  Eftir að hún fór vegna aldurs á geðdeild Landsspítalans var líðan hennar slæm var þá aukið í lyfjagjafir, segir unga konan að þessar lyfjagjafir hafi verið ákveðin læknamistök.  Ég styð þessa ungu konu í því að hún hafi orðið fyrir ákveðnum læknamistökum með þessum miklu lyfjagjöfum.  Rökin fyrir því eru að þegar þessi unga kona er nítján ára gömul þá verður hún barnshafandi og þá hættir hún á lyfjunum og hefur verið lyfjalaus í mörg ár.  Hún hefur frá því að hún hættir á lyfjunum verið einkennalaus og loks hefur lífið blasað við henni.  Þessi staðreynd bendir til að það hafa verið gerð ákveðin læknamistök með því að dæla í hana lyfjum um nokkurra ára skeið.  Sumir læknar hafa ofurtrú á lyfjum og einkennir þessi ofurtrú á lyf meðferð margra geðlækna, hjá sumum þeirra kemst ekki önnur meðferð að en lyfjagjafir.  Mér finnst þessi ofurtrú á lyf vera úrelt og gamaldags fyrirbæri þegar rannsóknir hafa sýnt framá að oft getur hugræn atferlismeðferð komið í stað lyfjagjafar. Gðlæknar hafa ríkjandi áhrif á meðferð á geðdeildum svo þar er mikið um lyfjagjafir og lítið hugsað um önnur meðferðarform.  Fólk getur helst fengið hugræna atferlismeðferð hjá sjálfstæðum sálfræðingum úti í bæ en sálfræðingar hafa lítil áhrif inni á geðdeildum.  Mér finnst sumir læknar fara kæruleysislega með lyf ekki síst geðlyf,  þeir líta gjarnan á lyf sem einu töfralausnina í geðmeðferð.  Ég er á þeirri skoðun að lyfjagjafir eiga alltaf að vera neyðarúrræði eftir að önnur meðferð hefur ekki borið árangur,  stundum er málið þess eðlis að það þarf að gefa lyf í fyrsta kasti og er ekkert við það að athuga.  Þessi staða á að vera í minnihluta tilfella og þá þarf líka að gera áætlun um að draga úr lyfjameðferð við fyrsta tækifæri og reyna að breyta yfir í annað meðferðarform.  Það er lítið hugað að því hjá mörgum geðlæknum að draga úr lyfjagjöfum og ætla þeir fólki oft að vera á lyfjum árum saman án þess að reyna annað meðferðarform.  Þessi unga kona í grein Erlu Bjargar er lýsandi dæmi um hve lyf eru stundum ofnotuð á geðsviði svo fólk þarf að grípa til eigin ráða eins og unga konan.  Það vantar fleiri sálfræðinga inn á geðsvið á sjúkrakúsum til að innleiða nútímalegri vinnubrögð en endalausar lyfjagjafir.  Sálfræðingar geta innleitt samtalsmeðferð og hugræna atferlismeðferð á kostnað rándýrra og oft óþarfa lyfjagjafar.  Það þarf hugarfarsbreytingu og nútímalegri vinnubrögð á geðsvið þá munu lyfjagjafir fara ört minnkandi.

Ferðaþjónusta fatlaðra

Á undanförnum vikum hefur mikið verið fjallað um ferðaþjónustu fatlaðra sem strætó sér um, eftir útboð á ferðaþjónustunni sem fór fram á s.l. ári þá hefur þjónustan verið óviðunnandi með öllu og gjald fyrir aukaþjónustu hefur hækkað mikið.  Svo mikið hefur brugðist að málið hefur ratað inn á borð hjá borgarstjórnar þar sem var tekið á málinu.  Við endurskipulagningu á þjónustunni þá var m.a. fötluðum einstaklingum sem starfa í þjónustuverinu hjá ferðaþjónustunni sagt upp starfi en þeir eru með áralanga reynslu í þjónustuverinu hjá ferðaþjónustunni.  Þessit fötluðu einstaklingar sem var sagt upp starfi voru í hlutastarfi en þeim var boðið vaktavinna og fullt starf eftir breytinguna.  Það lýsir takmörkuðum skilningi á aðstæðum fatlaðra að þeim eingöngu fullt starf, fatlaðir einstaklingar hafa oft takmarkað starfsþrek og geta ekki sinnt fullu starfi af ýmsum ástæðum.  Það getur einnig spilað inní að ef fatlaðir einstaklingar hafa of miklar tekjur þá skerðast réttindi þeirra hjá tryggingastofnun sem kemur í veg fyrir að þeir geti sinnt fullu starfi.  Það er frámunalega lélegt hjá strætó að taka ekkert tillit til erfiðra aðstæðna sem margir fatlaðir einstaklingar búa við.  Strætó metur einskis þá miklu starfsreynslu sem viðkomandi einstaklingar búa yfir eftir margra ára starf í þjónustuverinu hjá ferðaþjónustunni.  Strætó velur að láta mikla reynslu og þekkingu fara fyrir lítið í stað þess að njóta góðs af reynslunni og þekkingunni.  Ég læt engan segja mér að það hafi ekki verið hægt að steypa saman tveimur fimmtíu prósent störfum í eitt hundrað prósent starf og láta tvo einstaklinga skipta á milli sín einu hundrað prósent starfi. Það verður að segjast eins og er að manni finnst hafa tekist óvenju illa til við endurskipulagningu hjá ferðaþjónustunni fatlaðra eftir að strætó tók við þjónustunni.  Til að bæta gráu ofan á svart þá er tímapressan á bílstjóranna í nýja kerfinu það mikil að einhverjir bílstjórar hafa sagt upp starfi.Það lítur út fyrir að nánast allt hafi farið úrskeiðis við útboðið og endurskipulagninguna á s.l. ári.  Það má vera að sparnaðurinn við breytinguna hafi átt að vera það mikill að starfsemin stendur eftir hálf lömuð.  Mér sýnist ekki vanþörf á að allt uppboðsferlið og endurskipulagningin verði endurskoðað og uppsagnir á reynslumiklu fötluðu fólki í þjónustuverinu dregnar til baka.

Lögræðislögin.

Ég hef haft mikin áhuga á sjálfræðissviptingum og hef furðað mig á hve auðvelt það er að fá einstaklimg sviptan sjálfræði.  Sjálfræðissvipting er alvarleg aðgerð þar sem einstaklingurinn er sviptur öllum réttindum til að ráða sér sjálfur og honum er skipaður lögráðamaður.  Það fylgir því mikið andlegt álag að vera sviptur réttindum til að lifa sem fullorðin sjálfstæður einstaklingur.  Sjálfræðissvipting er það víðtæk og alvarleg aðgerð að það á að heyra frekar til undantekninga að einstaklingur sé sviptur sjálfræði.  Það er algengt að einstaklingar eru sviptir sjálfræði,  það er greinilega ekkert spáð í hve mikil og erfið áhrif sjálfræðissvipting hefur á einstaklinginn.  Lögræðislögin frá 1997 eru óeðlilega galopin þegar kemur að sjálfræðissviptingum,  það er eins og löggjafinn geri sér ekki grein fyrir hvað þetta er víðtæk aðgerð sem hefur mikil og neikvæð áhrif á einstaklinginn.  Eftir að hafa skoðað lögræðislögin þá kemur það ekki lengur á óvart hvað auðvelt það er að fá einstakling sviptan sjálfræði.  Það eru nánast engar takmarkanir eða öryggisgirðingar í lögunum sem takmarka sjálfræðissviptingar.  Það sem þarf til að svipta einstakling sjálfræði er eitt læknisvottorð og læknirinn fer í einu og öllu eftir mis ábyrgum aðstandenda.  Lögin eru of opin og mér finnst það óábyrgt af löggjafanum að láta lækni hafa allan óheftan ákvörðunarrétt um sjálfræðissviptingu.  Í lögunum felst algert virðingarleysi fyrir mannréttindum einstaklingsins og vald læknis er allt of mikið miðað miðað við hve alvarleg aðgerð sjálfræðissvipting er.  Það sagði mér kona sem þekkir vel til þessa mála að í eldri lögum hefðu verið takmarkanir og þá hefði verið erfiðara að fá einstakling sviptan sjálfræði.  Það á að vera erfitt að fá einstaklinga svipta mannréttindum.  það eiga að vera undantekninar að fá einstaklinga svipta sjálfræði.  Það er alltof frjálslega að verki staðið í gildandi lögum um sjálfræðissviptingar virðingarleysið fyrir mannréttindum einstaklingsins er algert.  Það er mjög alvarlegt að svipta einstaklinga mannréttindum og það á aðeins að vera hægt að svipta einstaklinga sjálfræði í fáum og alvarlegustu tilfellum.  Í öðrum tilfellum á að svipta takmörkuðum réttindum sem er bundið við þessi og hin réttindin.  Orðið sjálfræðissvipting er einnig neikvætt orð sem kallar á fordóma og er lýsandi fyrir alvarlegan missi á mannréttindum, það er brýnt að finna nýtt orð í staðin fyrir orðið sjálfræðissvipting.  Ég veit dæmi þess að einstaklingar hafa verið sviptir sjálfræði af litlum sem engum sökum og ég hef furðað mig mjög á þessu.  Eftir að hafa séð lögræðislögin þá er ég ekki lengur hissa, lögin bjóða uppá ábyrgðarleysi og það er mjög auðvelt að misnota þessi lög lögin eru það galopin.  Ég er þess fullviss að það hafa margir verið sviptir sjálfræði af litlum sökum, lögin eru mein gölluð og mannréttindi eru einskis virt.  Standast lögræðislögin virkilega mannréttindalög?. 

Örorkubætur

                            Örorkubætur.

 

Örlög fólks eru mismunandi,  margir hafa fulla starfsgetu fram á efri ár á meðan aðrir missa starfsorkuna á besta aldri og verða háðir því opinbera þegar kemur að lífeyri eða framfærslu.  Örorkubætur á mánuði eru 180.000-200.000 og er bótaþegum ætlað að nota þessa upphæð til framfærslu í heilan mánuð.  Að auki geta þeir sem hafa starfsþrek unnið fyrir 109.000 á mánuði án þess að bætur frá tryggingastofnun skerðist.  Það eru alls ekki allir sem eru í aðstöðu til að vinna og hafa eingöngu bæturnar sér til framfærslu.  Það eru ekki bara öryrkjar sem eru háðir bótum,  eldri borgarar fá sömu bætur frá ríkinu og öryrkjar.  Réttur framangreinds hóps til lífeyris frá lífeyrissjóðum er oft lítill og bætur frá tryggingastofnun skerðast við að fá bætur að einhverju marki frá lífeyrissjóðum.Lágmarkslaun hjá vinnandi stéttum í landinu eru í kringum 200.000 eða svipað og bætur frá tryggingastofnun.  Lífeyrisþegar eru oft á dýrum lyfjum og er þeim ætlað að bæta lyfjakostnaði við aðra framfærslu fyrir framangreinda upphæð á lífeyri á mánuði.  Það eru þúsundir einstaklinga hér á landi sem eru neyddir til að lifa á lífeyri og lágmarkslaunum á mánuði.  Þessar lágtekjustéttir eru t.d. fiskvinnslufólk sem skapa miklar gjaldeyristekjur.  þetta er stór hópur að fólki sem er notaður sem vinnuþrælar fyrir kvótakónganna.  Þetta er hópur af fólki sem þrælar í áliðnaði og eru þrælar auðhringa úti í heimi.  þetta er fólk sem vinnur í ferðaþjónustunni á þrælalaunum við að búa til milljarða fyrir þjóðarbúið.  Þetta er fólkið eða vinnuþrælarnir sem skapa mestar þjóðartekjur og heldur uppi velferðarþjóðfélaginu.  Það tekur hver ríkisstjórnin við af annarri sem sýnir þau klókindi að fá verkalýðsfélögin til samstarfs um að viðhalda skammarlegri láglaunastefnu.  Verkalýðsfélögin eru óðum að breytast úr því  að vera baráttusamtök launafólks í að vera hagsmunasamtök fyrir yfirvöld og auðvaldið til að viðhalda láglaunastefnu.  Láglaunahóparnir skapa gríðarlegar tekjur en kökunni er rangt skipt vegna samvinnu verkalýðsforistunnar við yfirvöld og auðvaldið.  Lífeyrisþegar og láglaunafólk búa við mikið andlegt álag sem fylgir því að ná aldrei endum saman fjárhagslega.  Það hefur mikil áhrif á geðheilsuna að búa við stöðuga fátækt og vera þar af leiðandi stillt upp í útjaðri samfélagsins.  Fátækt fólk getur ekki leyft sér að vera virkir þátttakendur í samfélaginu því það kostar allt pening.  Það er lítið talað um hættuna fyrir geðheilsuna að búa við langvarandi fátækt,  margir skammast sín fyrir fátæktina og reyna að fela bágbornar aðstæður sínar.  Það er markvisst verið að brjóta niður andlega þúsundir öryrkja, aldraða og lágtekjufólk með láglaunastefnu verkalýðsforystunnar, yfirvalda og auðvaldsins.  það á enginn hópur að vera undir 300.000 á mánuði ef við viljum standa undir nafni sem velferðarsamfélag.  Það gengur ekki lengur að halda þúsundum einstaklinga í fátækragildru þegar nægur peningur er til skiptanna ef kökunni væri rétt skipt.

Geðsvið á nýju ári

Nýtt ár er gengið í garð með hækkandi sól,  margir bera von í brjósti um betri tíma og strengja jafnvel áramótaheit.  Á þessum tímamótum er við hæfi að líta um öxl, gera upp gamla árið og skilgreina væntingar  sem fólk hefur til nýja ársins.  Hvað varðar geðsvið þá á ég frekar von á að ný geðheilbrigðisstefna líti dagsins ljós á nýju ári.  Hvað hún felur í sér er ómögulegt að segja til um en óneytanlega hef ég ákveðnar væntingar um að töluverðra breytinga sé að vænta á geðsviði.  Eins og ég hef áður skrifað um þá eru miklar og alvarlegar brotalamir á vissum sviðum á geðsviði eins og kerfið er í dag.  Ákveðnir þættir í núverandi kerfi samræmast engan vegin þeim kröfum sem nútíma velferðarsamfélag gerir til mannréttindamála.  Vil ég t.d. nefna málefni fanga með geðraskanir en þau mál eru í óviðunnandi horfi og þar er mikið um mannréttindabrot.  Ég vil einnig nefna að sjálfræðissviptingarferlið allt er mjög gamaldags og einkennist af virðingarleysi og grófleika gagnvart fórnarlambinu.  Málefni ungmenna með tvíþættan vanda þarfnast gagngerrar endurskoðunar  en þar einkennast málin af úrræðaleysi.  Ég vil einnig nefna mál einstaklinga með geðraskanir sem eru með barn eða börn á framfæri.  Það vantar alveg stuðningsnet til að þessir einstaklingar séu betur í stakk búnir til að sinna barnauppeldi svo vel sé.  Það er ekki vanþörf á að ný geðheilbrigðisstefna líti dagsins ljós á nýju ári,  ákveðnir þættir í núverandi kerfi eru barn síns tíma og þarfnast uppstokkunnar eins og dæmin hér að framan.  Ég treysti því að þeir sem koma að smíði nýrrar geðheilbrigðisstefnu sýni þann kjark og hugrekki sem þarf til að endurskoða frá grunni m.a. framangreinda þætti,  ég treysti því að sum mál verði unnin frá grunni en ekki verði reynt að stoppa í göt hér og þar.  Sumir þættir á geðsviði þarfnast þess virkilega að komast í nútímalegra horf með engurskoðun frá grunni.  Það vantar einnig sárlega að veita meiri fjármunum til geðsviðs,  hvað nýtt ár ber í skauti sér þegar  kemur að fjármálahliðinni er ekki gott að segja.  Vonandi á ég eftir að sjá auknu fé veitt til geðsviðs með nýrrri geðheilbrigðisstefn, það er um að gera að nota tækifærið með nýrri geðheilbrigðisstefnu og innleiða nýja og breytta tíma í geðheilbrigðismálum þjóðarinnar.  Ég hef miklar væntingar til nýrrar geðheilbrigðisstefnu og verður virkilega spennandi að sjá hvað nýja árið ber í skauti sér .