Þróun á geðsviði s.l. fjörutíu ár.

Fyrir nokkrum vikum síðan var haft eftir geðlækni í útvarpi að þróun mála á geðsviði s.l. fjörutíu ár hefði verið mikil,  þessi tiltekni geðlæknir man tímanna tvenna og er með langa reynslu á geðsviði svo hann getur borið saman fortíð og nútíð.  Ég efast ekki um að þróun á geðsviði hefur verið mikil og jákvæð síðustu áratugina,  þróun þarf að vera stöðug og jöfn á öllum þáttum er snúa að geðrænum vandamálum.  Þegar er litið á ákveðna þætti er snúa að geðrænum vandamálum þá er ljóst að vissir þættir hafa orðið útundan í þróuninni og það vantar mikið uppá að staða mála geti talist viðunandi og í takt við nútíma kröfur um mannréttindi og virðingu til handa öllum.  Vil ég t.d. nefna mál fanga með geðraskanir sem eru í algerlega óviðunnandi horfi og þar er virðing fyrir manneskjunni enginn og manntéttindabrotin mikil.  Enn í dag kemur það fyrir að þessir einstaklingar eru jafnvel látnir vera í einangrun í fangelsi því annað úrræði er ekki í boði, það er ótrúlegt að þetta skuli gerast í nútíma samfélagi.  Þessi hópur fær ekki heldur geðheilbrigðisþjónustu við hæfi í fangelsinu því geðsvið hafnar  því að þjónusta brotamenn,  meira að segja eru dæmi þess að þessir einstaklingar fái ekki reynslulausn því meðferðarúrræði eru ekki í boði.  Mannréttindi þessa hóps er lítil sem enginn,  virðingarleysið algert og landslög eru brotin á þessum hópi manna.  Framfarir í meðferð á föngum með geðraskanir eru greinilega litlar í gegnum áratugina og það þarf að lyfta grettistaki til að koma málum þessa hóps í viðunnandi horf sem sæmir því velferðarkerfi sem við viljum státa okkur af.  Annar hópur sem hefur orðið útundan þegar er talað um framþróun á geðsviði  eru einstaklingar sem hafa verið sjálfræðisviptir.  Sjálfræðissviptingarferlið allt er algerlega úr takt við tímann,  það er mjög gróft og réttindi einstaklingsins  er einskis virtur,  fólk er jafnvel sótt fyrirvaralaust á vinustað af lögreglu þegar á að svipta það sjálfræði.  Það er ekkert rætt við einstaklinginn og  hann fær ekkert tækifæri til að tala máli sínu áður en er gripið til aðgerða og til að kóróna réttindaleysið og grófa meðferð þá er einstaklingunum stefnt fyrir dómstóla fyrir að vera veikt.  Sjálfræðissviptingarferlið er barn síns tíma og það er stórundarlegt að það skuli vera við líði í þeirri mynd sem það er í dag,  vrðingar-og réttindaleysi fórnarlambsins er algert í núverandi sjálfræðissviptingarferli.  Þriðja dæmið um úrelta stöðu á geðsviði er sambandsleysi milli þjónustukerfa,  þetta er bagalegt og skapar hættu á að einstaklingar falli milli þjónustukerfa og rof komi í meðferð,  þetta er slæmt fyrir þjónustuþegan og getur haft þær afleiðingar  að fagleg meðferð falli niður tímabundi eða til langs tíma.  Framangreind dæmi eru bara lítið sýnishorn að málum á geðsviði sem hafa setið eftir í þróuninni, þetta eru mál sem þarfnast gagngerrar endurskoðunnar.  Jákvæð þróun síðustu áratugina hefur ekki  náð til vissra þátta á geðheilbrigðissviði eins og framangreind dæmi staðfesta, á ákveðnum sviðum er langt í frá að staðan hæfi samfélagi sem virðir einstaklinginn og mannréttindi hans,  velferðin hefur ekki náð til vissra þátta á geðsviði.

Mannréttindi fanga með geðrænan vanda.

Í oktober s.l. var kastljós með umfjöllun um fanga sem á við geðrænan vanda að stríða, hann var þá búin að vera í einangrun í fangelsinu vikum saman.  ég bloggaði um þetta mál 7. oktober s.l. og ber greinin yfirskriftina  ,,geðveikur eða fangi".  Í greininni velti ég  því upp hvort maðurinn hafi verið í sakhæfu ástandi þegar hann fékk dóminn,  þetta mál er aftur komið í sviðsljósið, kastljós var fyrir tveimur vikum síðan með umfjöllun um þetta mál.  Ástæðan er að maðurinn lýkur afplánun í lok desember n.k. og sveitarfélag mannsins er ekki í aðstöðu til að taka við manninum og veita honum þá þjónustu sem hann þarf á að halda.  Ég vil vekja athygli á því að eftir kastljósþáttinn í oktober sagði sérfræðingur í útvarpsviðtali að geðsvið sjái ekki um afbrotamenn.  Maðurin hefur ekki fengið viðunnandi geðheilbrigðisþjónustu í fangelsinu,lausnin hefur verið að loka hann í einangrun.  Það kom fram í kastljósþættinum um daginn að manninum var í fyrra neitað um reynslulausn því það fannst ekki meðferðarúræði fyrir hann.  Maðurinn er fórnarlamb vandræðagangs í úreltu kerfi sem er á engan hátt í stakk búið til að taka á málum fanga með geðrænan vanda.  Manntéttindi mannsins eru þverbrotin hvað eftir annað,  samkvæmt lögum þá átti maðurinn rétt á að hluta eða öllu leyti að fá að taka út dóminn á geðheilbrigðisstofnun.  Núna neitar sveitarfélag mannsins að taka við manninum og ætlar geðsvið að veita honum þá þjónustu sem hann á rétt á það á eftir að koma í ljós en geðdeild er ekki varanlegt heimili fyrir manninn.  Ég velti fyrir mér hvers vegna stjórnmálamenn hafa ekkert látið í sér heyra vegna málefna þessa tiltekna manns og almennt um mál fanga með geðrænan vanda.  Kastljós hefur verið duglegt við að vekja athygli á málum fanga með geðrænan vanda en samt koma engin viðbrögð frá stjórnmálamönnum.  Það er vitað að mál þessa tiltekna hóps eru í óviðunnandi ástandi og hver fanginn á fætur öðrum situr undir grófri meðferð og mannréttindabrotum. Ég er á þeirri skoðun að framangreindur maður þarf á lögfræðiaðstoð að halda,  mál hans er sérstakt fyrir þær sakir að hann hefur setið undir mannréttindabrotum hveð eftir annað af hálfu kerfisins.  Ég vil t.d. meina að hann hafi verið í ósakhæfu átandi þegar hann fékk dóminn fyrir að kveikja í Kleppi vegna ranghugmynda.  Ég vil einnig meina að kerfið hafi brugðist þegar hann fékk ekki reynslulausn vegna þess að kerfið hafði ekki úrræði fyrir hann.  Hann átti einnig rétt á geðheilbrigðisþjónustu á meðan hann var í fangelsinu,  einangrunin í fangelsinu er enn eitt dæmið um meðferð sem átti ekki að eiga sér stað.  Mér finnst áríðandi að láta reyna á þetta mál fyrir dómstólum, það getur haft þau áhrif að tekið verði á málefnum fanga með geðrænan vanda.  Málaferli geta hreyft við yfirvöldum sem virðast vera hálf meðvitundarlaus þegar kemur að mannréttindum fanga með geðrænan vanda.  Yfirvöld vakna þá til meðvitundar um skelfilega stöðu þessara mála, framangreint mál er upplagt prófmál til að koma hreyfingu á þessi mál.

 

 

Jólageð í desember

Aðventan er gengin í garð, hátíð ljóss og friðar framundan með glitrandi jólaljósum í hverjum glugga sem lýsa upp skammdegið.  Jólaskreytingarnar létta mörgum skammdegið og stytta þetta dimma tímabil sem við búum við á Íslandi.  Sönn jólagleði skín úr andlitum barna á öllum aldri við tilhugsunina um hátíðina sem er á næstu grösum.  Það er til margs að hlakka eins og þegar fjölskyldan sameinast yfir gómsætum jólakræsingum svo jólaborðið svignar undan.  Samhugur, kærleikur og gleði ríkir í hugum og hjörtum margra á aðventunni og yfir hátíðina.  Aðventan og jólin hrista upp í mörgum, sumir láta eitthvað að hendi rakna til góðgerðarmála,  við viljum ekki gleyma okkar minnsta bróður í desember.  Margur má sín minna í desember,  bágborin fjárhagur eða einmanaleiki segja meira til sín í desember.  Þegar spenningurinn yfir jólunum rís sem hæst í glöðum hjörtum þá eiga sumir sínar erfiðustu stundir á árinu.  Sumir hafa orðið fyrir erfiðri reynslu á árinu og á þessum viðkvæma tíma sem jólin eru þá er hætta á að viðkvæmar minningar sæki á fólk og orsaka vanlíðan,  aðrir eiga ekki fjölskyldu og eru jólin þessu einmana fólki erfiður tími.  Opinberlega eru jólin gleðiríkur tími þar sem fólk sameinast í kærleika og friði en það eru skuggahliðar við hátíð ljóss og friðar,  það eru fjölmargir sem lifa í skugga yfir jólin.  Þessum fjölmenna hópi er ekki nógu vel sinnt, hann fellur í skuggan af stressinu sem einkennir desember.  Gefum okkur tíma í jólaönnunum til að huga að náungakærleikanum,  hugsa til þeirra fjölmörgu sem eiga erfitt um jólin.  Verum okkur meðvituð í desember um boðskap jólanna sem er friður og kærleikur,  látum stressið ekki heltaka okkur svo við gleymum kærleiksboðskapnum .  Hugum vel að sjálfum okkur og þeim sem næst okkur standa,  látum jólastressið ekki byrgja okkur sýn á líðan náungans.  Njótum þeirrar friðsældar sem felst í að sýna náunganum skilning og náungakærleik,  í því felst hinn sanni jólaandi.

Aukning á inntöku geðlyfja

Það kom fram í fréttum að aukning hefur orðið á inntöku geðlyfja,  þá er það spurning hvort  þetta sé slæmt eða til hins betra?.  Formaður félags geðlækna sagði að þetta þyrfti ekki að vera slæm þróun,  þetta getur þýtt að fleiri leita sér hjálpar en áður.  Það er jákvætt ef fleiri leita sér hjálpar því það er vitað mál að þúsundir einstaklinga þora ekki að leita sér hjálpa vegna eigin og annarra fordóma.  Aukning á notkun geðlyfja getur því verið til hins  betra,  því er öfugt farið ef aukning verður á notkun annarra lyfjaflokka.  Þunglyndi er t.d. í þriðja sæti um algengustu sjúkdóma sem hrjá fólk,  það eru margir sem þjást af þunglyndi sem ekki leita sér hjálpar.  Þetta á við um marga aðra geðsjúkdóma það er fjöldin allur af fólki sem er veikt en leitar ekki eftir aðstoð.  Ef skýringin á aukinni geðlyfjanotkun er að fleiri leita eftir aðstoð þá eru margir betur settir en áður.  Þetta kemur öllum til góða og getur þýtt að fleiri verði vinnufærir og þ.a.l. fækkar veikindadögum svo ekki sé talað um betri liðan fjölda fólks.  Það var einnig viðtal í t.v. við mann með geðfötlun en hann fær ekki viðtal við geðlækni vegna læknaverkfallsins.  Hann sagðist núna þurfa að bíða í fjóra mánuði eftir viðtali við geðlækni,  læknaverkfallið hefur áhrif á marga og eru þeir sem eru með geðraskanir ekki undanskildir.  Ég hef áður bent á þá staðreynd að það er stundum um líf að tefla þegar geðsjúkdómar eru annars vegar.  Bráðveikum er sinnt í verkfallinu svo það er hugsað um að taka áberandi alvarleg tilfelli í meðferð.  Oft ber ekki alvarlega á því að fólk er bráðveikt sem bindur enda á líf sitt.  Þessi hópur fær ekki viðunandi þjónustu núna í verkfallinu,  það má einnig vera að einhverjir sem eru í sjálfsvígshugleiðingum leita sér ekki aðstoðar.  En það er óviðunnandi að veikt fólk þurfi núna að bíða í fjóra mánuði eftir viðtali við geðlækni vegna verkfallsins.  Það er ljóst að þegar verkfallinu líkur þá þurfa geðlæknar að taka á því að minnka biðlista svo fólk þurfi ekki að bíða mánuðum saman eftir viðtali.  Eins og áður hefur komið fram hér á blogginu þá er víða pottur brotin á geðsviðinu og mikið vantar uppá mannréttindi fólks með geðfötlun.  Það má ekki gerast í kjölfar læknaverkfallsins að fólk þurfi almennt að bíða mánuðum saman eftir viðtali við geðlækni.

Börn einstaklinga með geðfötlun

Allir eiga sér drauma, þrár og langanir,  þessar frumþarfir beinast að eins mismunandi áhugasviðum eins og einstaklingarnir eru margir.  Margir eiga sér draum um að eignast og ala upp barn,  einstaklingarnir eru misjafnlega í stakk búnir til að takast á við það stóra hlutverk að ala upp barn eða börn.  Það getur margt spilað inní sem gerir einstaklingunum erfitt um vik að takast á við það kröfuharða hlutverk að ala upp barn.  Líkamleg eða andleg veikindi geta sett strik í reikninginn,  einnig líkamleg fötlun og svo alkoholismi svo dæmi séu tekin um þætti sem hafa áhrif þegar barnauppeldi er annars vegar.  Það er ljóst að sumir þjóðfélagshópar þurfa stuðning og aðstoð þegar kemur að uppeldi barna.  Skyldi vera til hjá því opinbera eitthvert stuðningsnet til að grípa til þegar einstaklingar úr framangreindu hópunum eignast barn?.  Ég get ekki svarað því hvort stuðningskerfi sé til þegar alkoholistar eignast barn eða eru með barn á sínum vegum,  en það er til kerfi hjá því opinbera sem kemur líkamlega fötluðum einstaklingum til stuðnings þegar þeir eignast barn.  Líkamlega fatlaðir einstaklingar fá alla aðstoð vegna eigin fötlunnar,  það er einnig stuðningsnet sem kemur til aðstoðar þegar um barn líkamlega fatlaðs einstaklings er að ræða.  Þetta er vel og er gaman að sjá hve líkamlega fatlaðir einstaklingar hafa náð langt í réttindabaráttu sinni.  Það eru sjálfsögð mannréttindi allra að eiga kost á þeim stuðningi sem þarf til að geta búið barni þau uppeldisskilyrði sem þarf til að barnið þrífist vel.  Málum er öðruvísi háttað þegar kemur að einstaklingum með geðraskanir sem hafa hug á að eignast barn eða  eru með barn á framfæri.  Það er lítið um stuðningsnet eins og þegar líkamlega fatlaðir einstaklingar eiga hlut að máli.  Ég haf grun um að meira sé um að börnum geðfatlaðra einstaklinga sé í meira mæli komið fyri hjá nánustu fjölskyldu,  ég þekki þess dæmin.  Það er ekkert því til fyrirstöðu að geðfatlaðir ali upp börn ef þeim er búin sambærilegur stuðningur og líkamlega fötluðum einstaklingum,  hér gerir kerfið upp á milli einstaklinga eftir því um  hvers konar fötlun er að ræða.  Hér er enn eitt dæmið um mismunun og enn og aftur hallar hressilega á mannréttindi þeirra sem eiga við geðfötlun að stríða.  Geðfatlaðir sitja ekki við sama borð og smabærilegur hópur þegar kemur að barnauppeldi.  Það eru víða brotalamir þegar kemur að mannréttindamálum  geðfatlaðra einstaklinga,  framangreint dæmi er enn eitt dæmið um gamaldags réttindaleysi sem geðfatlaðir búa við enn í dag.

Sjálfsvíg og skammdegið.

Í fréttablaðinu í september s.l. birtist heilsíðu úttekt á sjálfsvígum á Íslandi,  þetta er góð grein og þar koma fram  forvitnilegar upplýsingar  um sjálfsvíg,  greinin ber yfirskriftina  ,, Sjálfsvíg eru samfélagsmein „.   Greinin er eftir Erlu Björgu Gunnarsdóttur og leyfi ég mér í þessu bloggi að vitna í  þessa frábæru grein Erlu Bjargar.  Hvers vegna er ég að tala um sjálfsvíg í annað sinn á nokkrum mánuðum?  Svarið er einfalt það er komið fram í november mánuð og svartasta skammdegið er framundan.  Þetta þýðir að framundan er alvarlegt sjálfsvígs tímabil þar sem fjöldi manns mun týna lífinu fyrir eigin hendi.   ,,sjálfsvíg eru samfélagsmein“ ég get tekið undir þessi orð Erlu Bjargar sjálfsvíg eru sannarlega stórt og alvarlegt samfélagsmein.  Það segir í grein Erlu Bjargar að sjálfsvíg snerta að minnsta kosti þrjú þúsund íslendinga á ári hverju.  Þetta er mikill fjöldi,  þetta segir að það þarf að skera upp herör gegn sjálfsvígum, á bak við þessa þrjú þúsund einstaklinga er tæplega fjörutíu einstaklingar sem falla fyrir eigin hendi fyrir utan fjöldan sem gerir tilraun til sjálfsvígs.  Staðan er grafalvarleg en hvað er til ráða núna þegar framundan er hriðja af sjálfsvígum í skammdeginu?.  Það þarf að leggja meira í forvarnir og fræðslu og eins og Auður Axelsdóttir forstöðumaður Hugarafls segir í grein Erlu þá þyrfti sjálfsvígsvakt allan sólarhringinn..  Mér sýnist ekki vanþörf á sjálfsvígsvakt allan sólarhringinn ég tala nú ekki um í skammdeginu þegar aukning er á sjálfsvígum. Í grein Erlu Bjargar er viðtal við eftirlifanda Benedikt Þór Guðmundsson,  hann segir m.a. að enginn sérstök úrræði eru til fyrir eftirlifendur þairra sem hafa framið sjálfsvíg.  Eftirlifendur þurfa mikin stuðning en það virðist sem lítið sé um ferli sem fer í gang við  sjálfsvíg til að veita eftirlifendum stuðning.  Benedikt Þór Guðmundsson talar einnig um að það þurfi ðað rjúfa þöggunina sem umlykur sjálfsvíg.  Stundum er slegið upp þagnarmúr í tengslum við sjálfsvíg,  það eru þá fordómar og einhver skömm sem fylgir sjálfsvígum.  Það þarf að rjúfa þöggunina það myndi létta á eftirlifendum að takast á við geysilega erfiðar aðstæður og auðvelda þeim að ræða opinskátt um reynslu sína.  Það þarf að efla forvarnir og fræðslu um leið og þarf að opna umræðuna um sjálfsvíg uppá gátt.  Sjálfsvíg eru ekki einkamál fólks heldur eru sjálfsvíg samfélags mein sem þarf að vinna í frá öllum hliðum.  Fjöldinn þarf að taka höndum saman og vinna gegn þessum vágesti sem sækir okkur heim með grimmilegum hætti núna í skammdeginu.   Ég vil ekki vera ein af þeim  sem fæ fréttir af andláti náins einstaklings núna í skammdeginu,  ég vil forvarnir, fræðslu og sólarhrings sjálfsvígsvakt svo maðurinn með ljáinn fækki komum sínum mitt í jólaönnum.   

Félagsleg einangrun.

Fyrir nokkrum vikum sá ég í sjónvarpinu á N4 athyglisvert viðtal við séra Hildi Bolladóttur á Akureyri.  Hildur talaði um hve félagsleg einangrun er algeng og hve félagsleg einangrun dregur marga til dauða, félagsleg einangrun kyndir undir að undirliggjandi sjúkdómar eða erfiðleikar koma upp á yfirborðið og verða sýnilegri.  Að vera oft einn með sjálfum sér bíður þeirri hættu heim að neikvæðar hugsanir nái að hreiðra um sig og smá saman verða áhrifin yfirþyrmandi.  Séra Hildur talaði einnig um hve mikilvægt það er að heyra aðra segja frá eigin veikleikum, það sýnir öðrum að þeir eru ekki einir um að eiga við erfiðleika að glíma það er enginn einn á báti að glíma við vandamál.  Að heyra aðra tala um eigin vandamál minnkar hættuna á að fólk einangri sig með vandamálum sínum.  Félagsleg einangrun er mörgum erfið hún er heilsuspillandi og nærir geðsjúkdóma,  af mörgum gildum ástæðum er mikilvægt að rjúfa félagslega einangrun fólks ekki síst til að koma í veg fyrir geðsjúkdóma.  Séra Hildur Eir talaði einnig um kröfu um samkeppni, það eiga allir að falla í ákveðið mót, ef einhver stendur ekki undir samkeppniskröfunni þá er viðkomandi samfélagslega vanhæfur.  Kröfur sem gerðar eru til fólks í hversdagsleikanum eru miklar,  ég hef þá trú að margir eiga erfitt vegna yfirgengilegra krafna.  Þessar kröfur eru komnar út fyrir öll skynsamleg mörk og þær kalla á sálræna erfiðleika.  Þessar kröfur framkalla álag og streitu sem margir standa ekki undir.  Það er erfitt fyrir samfélagið að sætta sig við að einstaklingarnir eru eins misjafnir og þeir eru margir, það er erfitt fyrir frumstæðar þarfir að horfast  í augu við margbreytileikann í samfélagi manna.   Það er mun einfaldara að ætla öllum að falla í sama mót og standast yfirgengilegu kröfurnar sem kallar á vandamálin.  En hvað varðar félagslega einangrun þá eru til leiðir til að rjúfa þetta varasama fyrirbæri sem félagsleg einangrun er.  Það vantar bara opinberar kynningar á því sem er í boði til að rjúfa félagslega einangrun.  Það eru áreiðanlega margir sem myndu taka því fegins hendi að fá upplýsingar um leiðir til að rjúfa félagslega einangrun sína.

Glæsileg ráðstefna

Þann 23. Október var haldin mögnuð ráðstefna á vegum Geðhjálpar og Olnbogabarna,  ráðstefnan var haldin á Grand hotel og var þéttskipaður salur af áhugasömum ráðstefnugestum.  Það voru mörg áhugaverð erindi flutt og skilur ráðstefnan eftir margar spurningar sem snúa að þjónustu við einstaklinga með geðraskanir og fjölskyldur þeirra.  Eygló Harðardóttir félags-og húsnæðismálaráðherra spurði m.a. hvernig þjónustukerfin vinna saman?.  Það kom fram hjá fyrirlesara að það er lítil samvinna á milli þjónustukerfa svo spurningu ráðherrans var svarað á ráðstefnunni.  Það er gild ástæða fyrir því  að ráðherrann spyrji um samvinnu milli þjónustukerfa,  ef lítil samvinna er milli þjónustukerfa þá er hætta á að einstaklingar falli á milli kerfa og fái enga þjónustu þegar meðferð líkur  hjá einu kerfi.  Það skiptir öllu máli að samvinna sé góð milli kerfa svo meðferð verði fagleg ,  markviss og ein samfelld heild.  Eins og staðan er í dag lítur út fyrir að hvert kerfi fyrir sig vinni algerlega sjálfstætt og virki eins og kóngur í ríkinu án samvinnu við það sem seinna tekur við málinu.  Samvinna milli leikskóla og grunnskóla er fagleg og náin,  þessa samvinnu vantar milli kerfa í geðheilbrigðiskerfinu.  Ráðherrann hefur það verkefni að tengja kerfin betur saman svo meðferð verði ein samfelld heild og fólk detti ekki milli kerfa.  Þetta á ekki að vera flókið verkefni en það bætir geðheilbrigðiskerfið til mikilla muna og það sem meira er þetta kostar ekki peninga heldur fagmennsku og frumkvæði.  Það er alltaf slæmt þegar rof kemur í meðferð vegna óþarfa sambandsleysis og jafnvel  togstreytu milli stofnanna.  Lilja Sigurðardóttir hjá Olnbogabörnum  talaði um að það væri löng bið eftir aðstoð og að oft væri ástandið ekki metið nógu alvarlegt.  Ég hef áður talað um að mikið veiku fólki sé vísað frá svo það eru fleiri en ég sem hafa sömu söguna að segja.  Lausnin við þessu virðist felast í að segja nógu svæsna sögu og vera nógu ábyrgðarlaus þá nær fólk því fram sem það sækist eftir, þvð er mín reynsla.  Komi fólk fram af fagmennsku og ábyrgð þá er málið ekki metið nógu alvarlegt  til að fólk sé tekið til innlagnar.  Geðlækningar byggjast að hluta til á tilfinningu, upplifun og jafnvel líðan geðlæknisins í það og það skiptið.  Með tilliti til þessa þa´má kannski skilja að fólk hefur þá sögu að segja að alvarlega veiku fólki er vísað frá.   En þessi glæsilega og metnaðarfulla áðstefna skildi eftir margar spurningar en þarna var einnig mörgum spurningum svarað og mörg upplýsandi erindi voru flutt sem verða vonandi leiðarvísir í nýrri geðheilbrigðisstefnu sem er á teikniborðinu.

Ungt fólk með tvíþættan vanda.

Þann 23. Oktober n.k. verður haldið málþing á vegum Olnbogabarna og Geðhjálpar,  yfirskrift málþingsins er  „Börn og ungmenni með tvíþættan vanda“.   Það taka fjölmargir fagaðilar til máls  og að auki munu fjórar ungar konur deila upplifun sinni af geðsjúkdómum, vímuefnaneyslu og kerfinu.  Ég las viðtal við þessar fjóru ungu konur í blaði Geðhjálpar sem kom út þann 9. Oktober s.l.  Það er átakanlegt þegar börn niður í tólf ára aldur ánetjast vímuefnum og eru jafnvel djúpt sokkinn um fjórtan ára aldur.  Það kemur fram í viðtölunum við þessar glæsilegu ungu konur að þær áttu ýmislegt sameiginlegt áður en þær fóru kornungar út í neyslu vímuefna.  Einhverjar höfðu farið á BUGL  átta til níu ára gamlar en fannst sú meðferð ekki nógu einstaklingsmiðuð.  Þær segja að það sé eitthvað undirliggjandi þegar mjög ungt fólk fer út í neyslu eiturlyfja.  Það er raunin með þessar ungu konur, áður en þær fóru út í neyslu glímdu þær við geðrænan vanda.  Við tólf ára aldur var vandinn orðin tvíþættur þegar við bættist vímuefnaneysla.  Einhverjar af þessum ungu konum fengu ekki greiningu fyrr en komið var undir tvítugt þrátt fyrir að hafa þvælst um í kerfinu í mörg ár.  Það er erfitt að greina hvað er orsök og afleiðing þegar vímuefni eru annars vegar,  það er líklega ástæðan fyrir því að greining kemur ekki fyrr en fólk er orðið edrú.  Við átján ára aldur varð breyting þegar þær voru komnar á eigin vegum.  Eftir að hafa þvælst um í kerfinu í mörg ár fram að átján ára aldri þá tóku við erfiðleikar við að fá tíma hjá geðlækni  eftir að átján ára aldri var náð.  Það er enginn ein stofnun sem heldur utan um ungmenni sem eiga við tvíþættan vanda að glíma heldur þvælast þau á milli stofnanna til átján ára aldurs.  Við átján ára aldur tekur lítið við nema erfiðleikar við að fá tíma hjá geðlækni.  Það vantar stofnun sem sinnir aldrinum  18 -25 ára með tvíþættan vanda.  SÁÁ  er ekki lausn og það er hæpið að blanda þessum aldurshópi saman við eldra fólk á fíknigeðdeild.  Eins og segir í blaði Geðhjálpar þá hafa geðsjúkir setið eftir á margan hátt.  Geðheilbrigðiskerfið hjá okkur er á engan hátt í stakk búið til að sinna öllum sem á þurfa að halda.  Kerfið er á margan hátt barn síns tíma,  það vantar eina samræmda heildarsýn frá barnageðdeild og upp allan aldursskalann.  Það vantar stofnanir sem tengjast og sem sinna mismunandi þörfum svo koma megi í veg fyrir að fólk falli á milli stofnanna .  Það vantar kynningar á geðsjúkdómum og forvarnir vantar algerlega.  Það er ný geðheilbrigðisstefna á teikniborðinu og ekki vanþörf á,  hvenær hún lítur dagsins ljós veit ég ekki  en oft hefur verið þörf en núna er nauðsyn.

Niðurskurður á geðsviði

Um nýliðna helgi kom fram í fréttum að mikil aukning hefur orðið á innlögnum á geðdeildum á sama tíma og skorið hefur verið niður í fjárveitingum til geðsviðs.  Aukning á innlögnum er tuttugu prósent á meðan hefur verið skorið niður í fjárveitingum um sautján prósent.  Það kom einnig fram í fréttum að nýting á plássum á geðdeildum er langt yfir það sem eðlilegt getur talist.  Tuttugu prósent aukning á innlögnum á móti sautján prósent skerðingu á fjármagni er skelfileg staðreynd.  Það er illskiljanlegt hvernig er hægt að halda úti lágmarks faglegri þjónustu við framamgreindar aðstæður.  Geðsvið hlýtur að vera komið í þá stöðu að þurfa að forgangsraða þegar kemur að innlögnum.  Það er skelfileg tilhugsun að hugsa til þess að þurfandi einstaklingum fyrir þjónustu á geðsviði  er jafnvel vísað frá vegna forgangsröðunnar.  Það er um mannslífin að tefla þegar geðsvið er annars vegar,  það er stundum ekki aftur tekið ef mistök eiga sér stað á geðsviði.  Þegar þrengir svona að eins og núna á geðsviði þá er það ávísun á mistök og mistök á geðsviði hafa kostað mannslíf.  Það er mjög varhugavert að þrengja svona mikið að geðsviði,  yfirvöld verða að gera sér grein fyrir hve mistökin á geðsviði geta verið afdrifarík.  Það er ekki bara þessi niðurskurður  heldur ber geðdeildin ekki þann fjölda sem er innskráður á almennar geðdeildir.  Fagmennska og öryggi geldur fyrir þegar er meira en yfirfullt á geðdeildum langtímum saman.  Geðsviðið er viðkvæmt svið og ber að fara að öllu með gát þegar er þrengt að starfseminni.  Starfsemin er líklega nú þegar komin út fyrir þau mörk sem miðast við að fagmennska og öryggi sé tryggt.  Það kom einnig fram um daginn í ,,íslandi í dag“  að starfsfólk á fíknigeðdeild sér breytingu á ástæðum innlagna eftir hrun.  Eftir hrun ber meira á vonleysi hjá fólki sem er lagt inn.  Það er athyglisvert að það sjáist á innlögnum breytingar á líðan fólks sem afleiðingar af hruninu .  Það væri áhugavert að sjá tölur um sjálfsvíg fyrir og eftir hrun og það er einnig þess virði að fá að sjá hvort fjölgun á innlögnum sé merkjanleg eftir hrun.  Hvernig skyldi geðheilsu þjóðarinnar almennt vera háttað sé tekið mið af stöðunni fyrir og eftir hrun.