18 mánaða bið eftir innlögn á Bugl

Fyrir nokkrum vikum síðan kom fram í fréttum að það er átján mánaða bið eftir innlögn á Bugl (barna og unglinga geðdeild),  bið í eitt og hálft ár fyrir barn eða ungling eftir að komast í meðferð er allt of langur biðtími. Á svona löngum biðtíma getur verið hætta á að veikindi barnsins versni sem getur orðið til þess að þegar barnið kemst loks í meðferð þá verði erfiðara að koma viðkomandi einstaklingi til bata. Það er óverjandi að hafa svona langan biðtíma í geðheilbrigðiskerfinu þegar það skiptir öllu máli að koma einstaklingunum í meðferð sem fyrst eftir að veikinda verður vart.  Svona langur biðtími er algerlega óverjandi og getur haft mikil áhrif á líf barnsins til framtíðar.  Það er hefur mikil áhrif á fjölskyldur að vera heima með veikt barn í langan tíma,  það er hvorki leggjandi á barnið eða fjölskylduna að ætla fjölskyldunni að sjá um veikt barn á meðan er beðið í eitt og hálft ár eftir að barnið kemst í meðferð.  Þessi langi biðtími eftir meðferð á Bugl er enn ein staðfestingin á hve geðheilbrigðiskerfið hjá okkur er illa í stakk búið til að sinna því hlutverki sem því er ætlað að sinna.  Það er bráðnauðsynlegt að endurskoða allt geðheilbrigðiskerfið frá grunni og bind ég vonir við að ný geðheilbrigðisstefna bæti meðferð til muna.  Það kom líka fram í fréttum um daginn að það er ekki vitað hvað verður um samfélagsgeðteymið í Breiðholti en það hefur starfað í tvö til þrjú ár með þeim frábæra árangri að innlögnum á geðdeild hefur fækkað til muna.  Meðferð utan sjúkrahúsa hefur borið mjög góða árangur jafnt hér á landi sem í nágrannaríkjunum, það er að auki margfalt ódýrari lausn fjárhagslega að sinna einstaklingunum í nærumhverfinu eins og er gert í samfélagsgeðteyminu í Breiðholtinu.  Það væri mikil mistök og stórt skref tekið afturábak í meðferð einstaklinga með geðræn einkenni að leggja niður samfélagsgeðteymið í Breiðholti.  Það hafa um tuttugu prósent breiðholtsbúa leitað til geðteymisins þann stutta tíma sem það hefur verið starfandi.  Yfirvöld þurfa líka að gæta að því að einstaklingarnir eiga mun auðveldara með að leita eftir aðstoð hjá stofnun eins og samfélagsgeðteyminu heldur en á sjúkrahúsi.  Það fylgir því erfiður stimpill að leita eftir aðstoð á geðdeild og margir vilja ekki leita til geðdeildar en taka fagnandi aðstoð í nærumhverfinu hjá samfélagsgeðteymi.  Ég er þess fullviss að margir sem hafa farið til samfélagsgeðteymisins hefðu ekki leitað eftir aðstoð á geðdeild á sjúkrahúsi.  Vandamál margra er þess eðlis að þeir þurfa frekar lítin stuðning sem má sinna í nærumhverfinu hjá samfélagsteymi.  Það yrði stórslys ef samfélagsgeðteymið í Breiðholti verður lagt niður, það myndi verða til þess að margir myndu ekki leita sér aðstoðar heldur myndi stór hópur einstaklinga velja að bera vanlíðan sína með sjálfum sér frekar en að leita sér aðstoðar á sjúkrahúsi og bera þar með erfiðan stimpill um alla framtíð.

Átak gegn sjálfsvígum ungra karla.

Það hefur varla farið framhjá fólki að það er átak í gangi gegn sjálfsvígum ungra karla,  á hverju ári binda 5-6 ungir karlmenn enda á líf sitt en þessi staðreynd fer ekki hátt í þeirri þöggun sem er í kringum sjálfsvíg.  Það virðist sem það sé einhver skömm  sem fylgir eftirlifendum þeirra sem binda enda á líf sitt,  þetta verður til þess að sjálfsvíg eru þögguð niður.  Það hefur þær afleiðingar að yfirvöld komast hjá því að taka af alvöru á þessum málum og veita meira fé í forvarnir,  en hvað veldur því að samtals deyja 33-37 einstaklingar árlega í sjálfsvígum hér á landi og þar af 5-6 ungir karlmenn?.  Kröfurnar sem eru gerðar í okkar samfélagi eru yfirgengilega miklar,  það eiga allir að vera nánast ofurmenni og standast kröfurnar sem fjöldin viðurkennir.  Þeir sem teljast flottastir og klárastir eru þeir sem eru uppteknastir af mikilli vinnu á fullu í líkamsrækt og stunda utanlandsferðir reglulega.  Þeir sem ekki falla í framangreint form teljast varla vera menn með mönnum.  Ég tala nú ekki um ef einstaklingurinn er að takast á við þann algenga sjúkdóm sem þunglyndi er og það orkuleysi sem fylgir þunglyndi þá fellur fólk ekki í kramið hjá fjöldanum.  Margir eru í þeirri stöðu að sjá ekki frammá að ná endum saman peningalega í hverjum mánuði.  Þetta er alvarleg staða sem hefur mikil áhrif á andlega líðan fólks og framkallar kvíða og þunglyndi.  Ég vil meina að framangreindir þættir séu stór orsakavaldur á vakvið veikindi og sjálfsvíg.  Stressið, kröfurnar og peningalegir erfiðleikar er hættuleg blanda sem skaðar andlega heilsu og ýtir fólki út í alvarlegar sjálfsvígshugleiðingar.  Við verðum að taka okkur taki og gera okkur grein fyrir alvarlegum afleiðingum af þessum yfirgengilegu kröfum, stressi og fátækt sem hrjáir marga samborgara.  Við verðum að átta okkur á að mannfólkið er misjafnt eins og það er margt,  við verðum að fara að taka alvarlega þann mikla fjölda sem bindur enda á líf sitt árlega.  Yfirvöld verða að fara að vakna af dvala og taka markvisst á sjálfsvígsmálum, yfirvöld verða að fara að móta heildarstefnu í forvörnum til að reyna að fækka sjálfsvígum.  Það er skelfilegt að hugsa til þess mikla fjölda sem hverfur á vit feðranna árlega, það má bjarga mörgum með markvissum forvörnum.  Peningar eiga ekki að vera fyrirstaða þegar tugir mannslífa eru í húfi árlega.

Öryrkjar og launakjör

Kjarabarátta margra stétta stendur yfir þessar vikurnar, mikil tregða er hjá hinu opinbera til að hækka laun ríflega eins og þörf er á.  Svo mikil er tregðan að margar stéttir sjá sig knúnar til að beita verkfallsvopninu sem er neyðarréttur til að knýja á um betri kjör.  Það er alltaf neyðarréttur hinna vinnandi stétta að beita verkfallsréttinum í kjarabaráttu.  Það er ljóst að það opinbera ætlar að halda áfram að láta láglauna og millistéttina bera allan kostnaðin við endurreisnina eftir hrunið.  Láglauna og millistéttin voru látnar taka á sig miklar byrgðar við hrunið og það er ljóst að þessum stéttum er einnig ætlað að bera þungar byrgðar vegna endurreisnarinnar.   Öryrkjar og aldraðir eru ekki í aðstöðu til að beita verkfallsvopni,  þeirra launakjör og framfærsla er algerlega háð ákvörðun yfirvalda hverju sinni, þessar stéttir eiga allt sitt undir ,,velvilja" yfirvalda komið.  Tryggingabætur og lífeyri eru hámark 200.000 sem er skammarlega lágt og engan vegin í samræmi við þá framfærslu sem er reiknuð til að einstaklingar geti lifað sómasamlegu lífi.  Mér skilst að bætur og lífeyri eigi að fylgja launaþróun og eigi að miðast við lægstu laun sem skv. nýjustu samningum eiga að vera að lágmarki 300.000 innan þriggja ára. Það sem vekur mesta furðu er að öryrkjar og aldraðir borga skatta af þessum skammarlega lágu bótum.  Með þessum lágu bótum er verið að halda öryrkjum og öldruðum í fátækragildru á meðan topparnir í samfélaginu skammta sér háar tekjur.  Það eru vissulega til peningur til að hækka bætur svo viðunnandi sé, peningarnir renna bara til útvaldra en ekki bótaþega.  Það má búast við að það verði erfitt að sækja til yfirvalda hækkun á bótum ef tekið er mið af hve illa gengur að semja í kjarabaráttu opinberra stétta.  Hagsmunasamtök öryrkja og aldraðra þurfa sannarlega núna að taka á honum stóra sínum og sjá til þess að hækkun á bótum fylgi núna í kjölfarið á kjarasamningum svo þessir hópar sitji ekki eftir enn eina ferðina.

Fordómar.

Þeir einstaklingar sem með einhverjum hætti skera sig úr fjöldanum hættir frekar til að verða fyrir fordómum í sinn garð.  Það er t.d. kyn, kynþáttur, þjóðerni, stétt trúarbrögð, aldur, fötlun og tungumál sem geta valdið því að fólk verður fyrir fordómum.  Hvað eru fordómar?  fordómar eru þeir dómar sem við fellum án þess að hugsunin fái að gerjast eða þegar aðeins ein hlið máls hefur verið skoðuð.  fordómar hafa verið skilgreindir sem andstæða gagnrýninnar hugsunar, oft er talað um fordóma samhliða mismunun.  For-dómar í garð geðfatlaðra einstaklinga eru miklir og má vafalaust kenna þekkingarskorti og fáfræði um og oft er vanmáttur og vanlíðan að baki fordómum.  Einstaklingur sem er ósáttur við sjálfan sig og umhverfið er hættara við að vera fordómafullur en einstaklingi sem líður vel.  Birtingarmyndir fordóma geta verið einelti, hunsun, útskúfun, niðrandi orð, líkamlegt ofbeldi og niðurlæging að ýmsu tagi.  Ég þekki dæmi af einstaklingi sem hefur verið á geðdeild og það var vitað á vinnustað hans, á vinnustaðnum vann dómdarður og fordómafullur einstaklingur.  Þessi fordómafulli einstaklingur gat ekki höndlað að viðkomandi hafði verið á geðdeild og dæmdi marga eðlilega hluti sem viðkomandi gerði sem óeðlilega og geðveiki.  Þessi fordómafulli smitaði út frá sér og fór svo að viðkomandi var hunsaður  af nokkrum vinnufélögum svo það mátti kalla þessa framkomu einelti gagnvart þeim sem hafði verið á geðdeild.  Sú hætta er alltaf til staðar að einstaklingar sem hafa átt við geðrænan vanda að stríða verði fyrir fordómum,  sérstaklega af hálfu einstaklinga sem eiga við einhverja vanliðan að stríða.  Einstaklingar sem eiga við vanlíðan að stríða sjá oft ekki eigin takmarkanir og yfirfæra eigin vanlíðan yfir á þá einstaklinga sem eru í viðkvæmri stöðu eða í áhættuhópi.  Í framangreindu dæmi er leitað að óeðlilegum hlutum sem engin myndi gera mál úr ef aðrir starfsmenn hefði átt hlut að máli.  Sá fordómafulli fær athygli vinnufélaga sem hann er að leita eftir og jafnvel hrós fyrir hve hann er vakandi og klár.  Við sköpum okkar eigin sjálfsmynd út frá samanburði við aðra, út frá því að við séum betri eða verri en aðrir.  Með því að leita eftir vandamálum hjá öðrum erum við að segja við okkur sjálf að við séum miklu betri en viðkomandi.  Það verða alltaf til einstaklingar sem eiga við vanlíðan að stríða og finna til vanmáttar þ.a.l. verða alltaf til fordómafullir einstaklingar með sleggjudóma í garð fólks sem er í svoköllluðum áhættuhópum.  Fordómum verður aldrei útrýmt að fullu en það má vera með fræðslu um t.d. geðsjúkdóma, það myndi minnka fordóma og gera lífið bærilegra fyrir þúsundir einstaklinga.

Ungir karlmenn og sjálfsvíg

Á hverju ári falla 33-37 einstaklingar fyrir eigin hendi,  þetta er óhuggulega mikill fjöldi sem bindur enda á líf sitt á hverju ári.  Af þessum fjölda eru karlmenn á aldrinum 18-25 ára 5-6 einstaklingar sem binda enda á líf sitt á hverju ári.  Sjálfsvíg eru samfélagsleg vandamál sem þarf að skera upp herör gegn,  það þarf að veita miklu meiri fjármunum í þetta málefni en gert er í dag, það vantar alveg forvarnir.  Ef dauðaslys í umferðinni eru borin saman við sjálfsvíg þá kemur í ljós að t.d. á árinu 2014 létust 4 einstaklingar í umferðarslysum á móti 33-37 sem dóu í sjálfsvígum.  Á s.l. 10 árum létust samtals 142 einstaklingar í umferðarslysum á móti 330-370 einstaklingum sem bundu enda á líf sitt á s.l. 10 árum.  Það er mikið gert til að huga að öryggi í umferðinni og háum fjárhæðum er eytt árlega til umferðaröryggismála og er það vel.  Þótt margfalt fleiri falli fyrir eigin hendi árlega en í umferðinni þá er sáralitlum peningum eytt árlega í forvarnir gegn sjálfsvígum.  Þegar litið er til þess hve margir falla fyrir eigin hendi árlega þá er ótrúlegt til þess að hugsa hve litlum peningum er eytt í forvarnir gegn sjálfsvígum.  Ungu karlmennirnir á aldrinum 18-25 ára eru hvatvísir og tekst oft í fyrstu tilraun að binda enda á líf sitt.  Það má ná til þessa hóps í 10 bekk grunnskóla og á framhaldsskólastiginu, það er vel þess virði að vera með markvissar forvarnir á þessum skólastigum  Samfélagið má ekki við því að missa 5-6 unga karlmenn í sjálfsvígum árlega.  Það hefur lítið að segja að vera með einn fulltrúa hjá landlæknisembættinu sem sinnir sjálfsvígsmálum,  fulltrúa sem lítið sem ekkert heyrist til opinberlega.  Yfirvöld verða að vakna af blundi og fara að sinna meira og markvissara forvörnum gegn sjálfsvígum.  Yfirvöld verða að leggja meiri peninga í forvarnir, yfirvöld geta ekki setið lengur hjá á meðan 33-37 einstaklingar deyja árlega af eigin völdum.  Það hefur verið mikil þöggun í gangi í kringum sjálfsvíg, kannski er það ein af ástæðum þess að yfirvölld sýna lítið sem ekkert frumkvæði í málinu.  Það myndi heyrast hljóð úr horni ef 33-37 einstaklingar myndu látast árlega í umferðarslysum en það heyrist ekkert frá yfirvöldum vegna þess mikla fjölda sem bindur árlega enda á líf sitt.  Yfirvöld verða að fara að axla ábyrgð þau geta ekki setið hjá lengur og látið sem ekkert sé á meðan tugir einstaklinga láta lífið í sjálfsvígum.

Svarti hundurinn

Á vegum Geðhjálpar var að koma út bók eftir Matthew Johnstone, bókin heitir  ,,Ég átti svartan hund".  Eins og segir í fréttatilkynningu Geðhjálpar þá hefur bókin að geyma myndræna lýsingu höfundarins af upplifun hans af þunglyndi með tilvísun til samanburðar Winston Churchill fyrrum forsætisráðherra Breta á því að glíma við þunglyndi og draga á eftir sér svartan hund.  Í umsögn Óttars Guðmundssonar geðlæknis, segir að í bókinni séu flókin fræði sett fram á yndislega einfaldan hátt.  Myndirnar jafngildi mörgþúsund orða texta.  Óttar segir ,,Venjulega fyllist maður þunglyndi við að lesa bækur um efnið.  Þessi bók stekkur þunglyndinu á brott með skemmtilegri framsetningu.  Hún fræðir og læknar."  Ég er búin að lesa bókina,  í einfaldleik sínum lýsir bókin á einkar skýran hátt áhrifum þunglyndis á einstaklinginn.  Eftir lesninguna er mun auðveldara að skilja áhrifin og andlega líðan einstaklinga sem þjást að þessum algenga og alvarlega sjúkdómi sem þunglyndi er.  Bókin hefur verið þýdd á 28. tungumálum enda er talið að árið 2020 megi rekja 20% af ástæðum fyrir örorku til þunglyndis í öllum heiminum.  Bókin stendur fyllilega undir þeim kröfum að innihaldið er sett fram á einfaldan og auðskiljanlegan hátt af einstaklindi sem hefur þjáðst af þunglyndi.  á Íslandi þjást að minnsta kosti 12.-15000 manns af þunglyndi á hverjum tíma.  Þunglyndi er mjög algengur sjúkdómur og margir gera sér ekki grein fyrir eðli sjúkdómsins og stundum er talað um dugleysi þegar raunin er að um þunglyndi er að ræða.  Stundum er erfitt að greina þunglyndi frá venjulegri óánægju eða kreppu í einkalífinu.  Oft fær fólk þunglyndi eftir mikið álag t.d. ástvinamissi eða langvarandi ofreynslu, en þunglyndi getur líka komið eins og þruma úr heiðskíru lofti.  Sem dæmi um algengi þunglyndis má t.d. nefna að 10% allra kvenna fá fæðingarþunglyndi.  Rannsóknir sýna að þunglyndi fylgja alltaf truflanir á efnaskiptum í heila alveg óháð því hvaða þættir valda veikindunum.  Efnaskiptaröskunin dregur úr jákvæðum tilfinningaboðum og styrkir þau neikvæðu.  Í sálfræðimeðferð lærir sjúklingurinn nýjar aðferðir til að fást við vandamál sín.  Það skiptir miklu máli að byggja upp jákvæða reynslu og losna við neikvæðar vangaveltur.  Unngum karlmönnum á aldrinum 18-25 ára er hætt við að fá þunglyndi og endar ferlið þá oft með sjálfsvígi,  þeir eru hvatvísir og tekst oft í fyrstu tilraun að binda enda á líf sitt.  Þessum sérstaka hópi ungra manna þarf að gefa sérstakan gaum því þeir eru í áhættuhópi á að binda enda á líf sitt.  aðstandendur þurfa að skilja að þunglyndi er alvarlegur sjúkdómur þá geta þeir veitt mikilvæga hjálp í að yfirbuga svarta hundinn.

Fréttatilkynning frá Geðhjálp.

Geðhjálp gaf út fréttatilkynningu þann 25. mars s.l. er fréttatilkynningin til komin vegna útgáfu bókar Héðins Unnsteinssonar  ,,Vertu úlfur".  Útgáfa bókarinnar er fagnaðarefni og eins og segir í fréttatilkynningunni þá varpar bókin hulunni af veikri réttarstöðu og brotalömum í þjónustu við einstaklinga með geðræna erfiðleika og aðstandendur þeirra í íslensku samfélagi.  Réttarstaða einstaklinga með geðrænan vanda hér á landi er slæm og hafa sumir einstaklingar svipaða sögu að segja og Héðinn um brot á réttindum einstaklinga með geðræna erfiðleika og hvetur Geðhjálp stjórnvöld til að skipa eftirlitsnefnd að danskri fyrirmynd í málefnum þessa hóps gagnvart heilbrigðiskerfinu.  Danska eftirlitsnefndin er skipuð þingmönnum og byggir á 71.gr dönsku stjórnarskrárinnar.  Nefndin tekur bæði við kærum frá sjúklingum og á frumkvæði að úttektum á þjónustu einstakra stofnana á geðheilbrigðissviðinu.  Í fréttatilkynningu Geðhjálpar segir einnig að önnur leið til að stuðla að bættu réttaröryggi einstaklinga með andlega erfiðleika og annarra sjúklinga gæti falist í stofnun umbosmanns sjúklinga og hafa Geðhjálp, Öryrkjabandalagið og SÍBS þegar farið þess á leit við heilbrigðisráðherra að slíkt embætti verði stofnað.  Það er bráðaðkallandi að réttaröryggi sjúklinga verði tryggt, það gengur ekki að yfirvöld vísi á landlæknisembættið því það virkar eins og hagsmunagæslufélag lækna sem kemur sjúklingum ekki að neinum notum.  Í fréttatylkinningunni segir einnig að bókin ,,Vertu úlfur" varpi ljósi á tækifæri stjórnvalda til að draga úr ofbeldi gagnvart einstaklingum með geðræna erfiðleika innan geðheilbrigðisþjónustunnar í yfirstandandi vinnu við endurskoðun lögræðislaga.  Enginn annar einstakur sjúklingahópur býr við sambærilega ógn af ofbeldi og þvingun í heilbrigðisþjónustu og einstaklingar með geðrænan vanda af gildandi lögræðislögum.  Samfélaginu ber skylda til að aflétta þessari ógn af einstaklingum í þessum hópi með því að stuðla að viðeigandi breytingum hið fyrsta.  Þar ber hæst að skipað verði þverfaglegt teymi til að mæta sjúklingi í geðrofi og stuðla að því að ekki sé gripið til lögregluvalds til að færa sjúkling á sjúkrahús.  Síðast en ekki síst ber að stuðla að því að nauðung í læknisþjónustu verði aflétt. Dæmin segja sína sögu um að ofbeldi er í öllum tilfvikum óþarft þegar læknar og annað heilbrigðisstarfsfólk sinnir störfum sínum af faglegum hætti og við fyrsta flokks aðstæður.  Stjórn Geðhjálpar leggur að lokum til að átak verði gert í að vinna gegn fordómum gagnvart einstaklingum með geðræna erfiðleika bæði meðal almennings og fagfólks bæði í heilbrigðis og velferðarþjónustu.  Alltof mörg dæmi eru um að einstaklingar með geðræna erfiðleika njóti ekki sannmælis, lagalegra réttinda og viðeigandi þjónustu vegna fordóma í samfélaginu.

Neitað um geðheilbrigðisþjónustu.

Í Kastljósi 25. mars s.l. var viðtal við Héðinn Unnsteinsson en hann var að gefa út bókina  ,,Vertu úlfur"  í bókinni segir hann m.a. frá því að honum var neitað um geðheilbrigðisþjónustu á FSA vegna skoðanna sinna.  Ég er ekki búin að lesa bókina en það stendur til en í Kastljósþættinum segir Héðinn m.a. frá niðurlægingu sem hann upplifði þegar til stóð að nauðungarvista hann.  Héðinn er ekki sá fyrsti sem lýsir niðurlægingu við nauðungarvistun,  ferlið allt sem tengist nauðungarvistun er skelfilega gróft.  Áhrifin af þessugrófa ferli eru mjög slæm og fórnarlömbin glíma við afleiðingarnar um langan tíma á eftir.  Þetta skelfilega ferli framkallar áfallastreituröskun til langs tíma og það tekur langan tíma að vinna úr áfallinu.  Það eru eingöngu einstaklingar með geðrænan vanda sem eru beittir þvingunarúrræðum og lögregluvaldi beitt gagnvart þeim og stundum er það af litlum sem engum sökum.  Héðinn Unnsteinsson sagði til dæmis frá því að hann hefði verið tekin vegna þess að hann tók út peninga úr banka árið 2008,  ef hann hefði ekki tekið út peningana þá hefði hann líklega tapað þeim í hruninu.  Faðir hans mat þetta næga ástæðu til að láta riðjast inn á heimili Héðins og láta beita hann grófum þvingunaraðgerðum og láta nauðungarvista.  Ég þekki fleiri dæmi þess að fólk hani verið beitt þessum ofbeldisfullu aðferðum af nánast engum sökum.  Framangreint dæmi um Héðinn er enn eitt dæmið um að aðstandendum er tekið sem heilögum kúm jafnvel þótt þeir beri á borð nánast engar gildar ástæður.  Læknar sem eru á bakvið málin eru oft grunnhyggnir og tortryggja aldrei sögu aðstandenda sem stundum er lýsandi fyrir ójafnvægi og vanmat aðstandenda.  Ég þekki dæmi um að borgarlæknir ruddist með lögregluvaldi inn á vinnustað einstaklings fyrir framan vinnufélaga og fjarlægði einstakling að beiðni aðstandenda.  Á bak við þetta hrikalega dæmi var rugl og vanlíðan aðstandenda og fórnarlambið glímdi í kjölfarið við áfallastreituröskun um tveggja ára skeið.  Fórnarlambið fékk ekkert að gert því landlæknisembættið virkar eins og hagsmunafélag lækna og það var og er ekkert kerfi sem gætir hagsmuna sjúklinga eða fórnarlamba kerfisins. Fórnarlambið er algerlega varnarlaust því það hafði ekki efni á að leita sér aðstoðar lögfræðings og situr eftir með sárt ennið.  Sumir læknar líta á einstaklinganna eins og vélar sem þarf að laga, sálin skiptir engu máli eða hvort einstaklingur verður fyrir andlegu áfalli þa´gera sumir læknar ekki grein fyrir því.  Ég þekki mjög grófar aðferðir lækna gagnvart einstaklingum, það er eins og sumir læknar hafi aldrei heyrt um máltækið  ,,aðgát skal höfð í nærveru sálar"  eða ,, brotin fótur grær með aðstoð tímans en brotin sál á sér ekki alltaf von til viðreisnar". 

Geðheilbrigði barna

Þann 28.mars s.l. var grein eftir Guðrúnu Hálfdánardóttir á mbl.is, Guðrún er í greininni að skýra frá fyrirlestri sem var haldin af ,,Náum áttum" samstarfshópi um fræðslu og forvarnarmál.  Í grein Guðrúnar segir Sigrún Davíðsdóttir verkefnastjóri geðræktar hjá landlæknisembættinu frá prósentu barna með geðrænan vanda.  Sigrún segir að almennt sé talið að 15-20% barna glími við væg til miðlungs alvarleg vandamál og 5-10% við alvarlegan geðrænan vanda sem kallar á sérhæfða þjónustu.  Um 10% leikskólabarna eru með geðraskanir og 8% barna eru með ADHD.  Að sögn Sigrúnar eiga allt að 20% barna erfitt og það sé spurning hvað þurfi að gera til að bregðast við.  Manni finnst það gífurlega há tala að 20% barna eigi erfitt,  það þarf gott geðheilbrigðiskerfi til að bregðast við þessum mikla fjölda.  Geðheilbrigðiskerfið er engan vegin í stakk búið til að bregðast við þessum mikla fjölda.  Það kemur líka fram í grein Guðrúnar að þegar greiningu er lokið þá er ekki búið að leysa vandann því mikið skorti á eftirfylgni og framtíðarsýn.  Sá litli hópur barna af fjöldanum sem á erfitt, sá litli hópur sem fær greiningu fær ekki allur meðferð við hæfi. Af heildarfjöldanum er það frekar fámennur hópur sem fær bæði greiningu og meðferð og þá einkennist meðferðin oft af miklum lyfjagjöfum.  Við erum því miður ennþá stödd á því gamaldagsstigi í öllu geðheilbrigðiskerfinu líka þar sem börn eiga hlut að máli að dæla lyfjum í einstaklinganna.  Mikið skortir á eftirfylgni og framtíðarsýn, stefnumótun til margra ára í geðheilbrigðiskerfinu vantar og framtíðarsýn er enginn.  Það vantar nákvæma markvissa heildarstefnu fyrir alla aldurshópa í geðheilbrigðiskerfinu.  Það er gífurlega mikilvægt að vera með snemmtæka íhlutun þegar geðræn vandamál eru annars vegar,  það er sérstaklega mikilvægt að grípa snemma ínní þegar börn eiga hlut að máli.  Börn með geðrænan vanda eru í mikilli hættu á að leiðast út í fíkniefnaneyslu, það er oft eina leið þeirra til að hverfa frá vanlíðan sem stafar af geðrænum toga. Fái börn með geðrænan vanda ekki meðferð við hæfi þa´hleður vandamálið utan á sig og getur orðið að tvíþættum vanda.  Þetta er hópur sem er í mikilli áhættu og er það dapurt til að vita að geðheilbrigðiskerfið er á engan hátt í stakk búið til að sinna öllum þeim fjölda barna sem eru í þörf fyrir greiningu og meðferð.  Geðheilbrigðiskerfinu er allt og þröngur stakkur búin til að sinna þörfinni, hvort sem börn eða fullorðnir eiga hlut að máli.

Ný geðheilbrigðisstefna

Það hefur áður komið fram hér á blogginu að það er ný geðheilbrigðisstefna á teikniborðinu,  á næstu dögum eða vikum munu koma fram tillögur að nýrri geðheilbrigðisstefnu.  Það er ómögulegt að segja til um hvað felst í nýjum tillögum, en það er ljóst að það er margt sem þarf að breytast í geðheilbrigðiskerfinu ef við viljum ganga í takt við það sem best gerist.  Málefni fanga með geðraskanir eru t.d. í algerum ólestri,  á þeim vettvangi þarf  nánast allt að breytast ef vel á að vera.  Lögum um fáránlegt lögráðamannakerfi þarf að breyta ef það á að nýtast þeim sjálfræðissvipta.  Persónulegu umboðsmannakerfi þarf að koma á laggirnar til að koma í veg fyrir óþarfa sjúkrahúsdvalir og til að færa þjónustuna af sjúkrahúsi og yfir í nærumhverfi einstaklingsins.  Það þarf nauðsynlega að endurskoða sjálfræðissviptingarferlið frá grunni og lögum sem því tengist,  með það fyrir augum að gerendur geri sér betur grein fyrir hvað felst í sjálfræðissviptingu til að þeir átti sig á hve ábyrgð þeirra er mikil.  Fjölga þarf samfélagsgeðteymum eins og þeim sem eru starfandi í Breiðholti og vesturbæ. Gera þarf fólki mögulegt að leita eftir þjónustu sjálfstætt starfandi sálfræðinga með niðurgreiðslu eins og tíðkast með geðlækna.  Ráða þarf fleiri sálfræðinga inn á heilsugæsluna og geðdeildir til að fjölga meðferðarúrræðum og jafna valdahlutfallið milli geðlækna og sálfræðinga í geðheilbrigðiskerfinu.  Jafna þarf hlutfallið milli lyfjameðferðar og samtalsmeðferðar með því að fjölga sálfræðingum í geðheilbrigðiskerfinu.  Byggja þarf upp stuðningsnet í kringum foreldra með geðraskanir svo þeir geti sjálfir séð um uppeldi barna sinna.  Verja þarf meiri fjármunum í að kynna geðsjúkdóma og í forvarnir sem eru engar sýnilegar af hálfu yfirvalda í dag.  Það bráðvantar umboðsmann sjúklinga sem sinnir eingöngu réttindamálum sjúklinga.  Það þarf að fara ofan í saumanna á öllu er tengist sjálfsvígum og koma á laggirnar forvörnum og sjálfsvígsvakt, á ári hverju falla um fjörutíu einstaklingar fyrir eigin hendi.  Framangreindir þættir sem þarf nauðsynlega að vinna markvisst í eru bara sýnishorn af því sem þarf að vinna í á næstu mánuðum og árum.  Yfirvöld hafa verk að vinna í geðheilbrigðismálum, yfirvöld þurfa að setja langtímamarkmið og skammtímamarkmið í þessum málaflokki sem snertir alla þjóðina með einum eða öðrum hætti.  Vonandi verður ný geðheilbrigðisstefna aðeins fyrsta skrefið í að gera geðheilbrigðiskerfið það gott að það jafnist á við það sem best gerist.  Oft kosta breytinga ekki mikla peninga heldur fagmennsku, markviss vinnubrögð og metnað vonandi einkennist ný geðheilbrigðisstefna að metnaði og vilja til breytinga.