Líðan og lyfjagjafir

Fyrir nokkrum dögum spurði sérfræðingur mig um líðan og lyfjagjafir sem ég er neydd til að gangast undir þegar ég er svipt sjálfræði.  Lyfjum fylgja oft aukaverkanir svo það ber að fara varlega þegar lyf eru annars vegar, stundum er betra heima setið en af stað farið.  Ég var svipt sjálfræði til að neyða mig í sprautumeðferð á tveggja vikna fresti um tíma.  Lyfið heitir  ,,Risberdal´´ aukaverkanir eru þekktar og ég held algengar af lyfinu.  Aukaverkanirnar bætast við ólýsanlegt álag af sviptingunni sjálfri og öllu því ofbeldisfulla ferli sem fylgir sjálfræðissviptingu og nauðungarvistun.  Það fylgir því einnig mikið álag og streita að vera neydd í sprautur á tveggja vikna fresti um tíma.  Aukaverkanir sem ég þurfti að berjast gegn eru með þeim hætti að ég þurfti að vera mjög vakandi og meðvituð í að vinna eins og hægt er gegn aukaverkunum.  Ég þurfti að reyna að vera virk, stunda mína vinnu og lifa þokkalega lifandi lífi.  Það er mjög erfitt á tímabilum að berjast gegn erfiðum aukaverkunum.  Áberandi aukaverkanir sem hafa mikil áhrif á daglega líðan eru eirðarleysi, einbeitingarskortur, leti og munnþurrkur.  Það þarf að vera í stöðugu átaki við að berjast gegn framangreindum aukaverkunum, ef maður vill standa sig eðlilega í hversdagsleikanum.  Það er t.d. erfitt að standa sig í vinnu þegar leti og einbeitingarskortur hrjáir mann.  Þegar ég tala um framgreindar aukaverkanir þá á ég við að þessar aukaverkanir hrjá mann allar vökustundir.  Líf manns litast allt af aukaverkunum í viðbót við að vera að takast á við leiðinda viðbrögð frá mörgum í umhverfinu.  Það er helst að nefna fordóma sem felast í hunsun og útskúfun og fleiri þætti sem tengjast fordómum.  Það þarf stöðuga vinnu með sjálfa sig ef á að takast á við aukaverkanirnar og lifa þokkalega lifandi lífi.  Það er öflug leið að gera fólk að öryrkjum að neyða það til að vera á  ,,Risberdal´´.  Aukaverkanir eru það miklar og erfiðar að margir eiga örugglega erfitt með að lifa eðlilegu virku lífi.  Lyf gera oft kraftaverk en það er líka mjög varasamt að hafa oftrú á lyfjum.  Það þarf alltaf að hafa í huga hvort betra er að sleppa því að taka lyf vegna aukaverkanna sem geta fylgt lyfjatökunni.  Aukaverkanir af  ,,Risberdal´´  eru miklar og erfiðar þannig virkaði það á mig og ég er viss um að margir eru öryrkjar vegna inntöku á  ,,Risberdal´´  Margir læknar hafa oftrú á lyfjum og eru ekki í rónni nema vita að fólk taki lyf við öllu.  Það er ekki verjandi fyrir narga að taka ,,Risberdal´´ vegna aukaverkanna.  Það má spara gífurlega háar fjárhæðir ef sálfræðiþjónusta yrði niðurgreidd og einhverjir færu í atferlismeðferð eða samtalsmeðferð  í stað þess að taka  ,,Risberdal´´.  Lyfið er allt niðurgreitt en mér var sagt að hver sprauta kosti 40.000.  það eru margir sem gætu nýtt sér sálfræðiþjónustu í stað þess að taka lyfið og þeir yrðu virkari á vinnumarkað og í einkalífi.  Ég get líka sagt frá því að mér var sagt að geðlæknar sögðu aðstandendum mínum ekkert frá mögulegum aukaverkunum,  Það er ábyrgðarleysi og freklega gengið á mannréttindi mín.  Það er sannarlega stundum betur heima setið en af stað farið.

Ofbeldi á geðdeild

Í   s.l. viku fór ég á fyrirlestur sem bar yfirskriftina  ,,ofbeldi á geðdeild´´   fyrirlesarinn er verkefnastjóri á geðdeildinni við Hringbraut.  En fyrst vil ég ræða upplýsingar frá fundarstjóra,  þar kom fram að 7.5% ofbeldisglæpa má rekja til einstaklinga sem eiga við geðraskanir að stríða.  Þessar tölulegu staðreyndir staðfesta að fólk með geðraskanir er lítið meira ofbeldishneigt en aðrir hópar eða einstaklingar í samfélaginu.  Þetta staðfestist í þeirri tölfræðilegu staðreynd að 25% einstaklinga eiga við geðraskanir að stríða á hverjum tíma.  Það er líka athyglisvert að allir fara í gegnum sálræn erfiðleikatímabil um ævina.  Það liggur ljóst fyrir hverjir eru alvarlega veikir, en það er oft huglægt þegar um vægari tilfelli er að ræða.  Þá vaknar spurning um hvort starfsfólk á geðdeild beiti ólíkum aðferðum við sjúklinganna á deildunum.  Svarið er ekki afdráttarlaust já eins og það ætti að vera, það veit ég af reynslu.  Það má vera að vinnubrögðin hafi breyst eftir að nýja bráðageðdeildin tók til starfa.  En fyrirlesarinn sagði frá tölfræðilegum staðreyndum um ofbeldi á geðdeild.  Lang oftast eru það fáir og sömu einstaklingarnir sem hafa tilhneiingu til ofbeldis hegðunar. Langflestir sjúklingar sýna aldrei af sér ofbeldisfulla hegðun svo óróleikinn stafat af sömu og fáu einstaklingunum.  Það er mikilvægt að hafa þetta í huga því vanþekking á málefninu magnar upp ranghugmyndir og fordóma í garð einstaklinga með geðraskanir.  Fyrirlesarinn talaði einnig um varnarteymi sem er starfandi á geðdeildinni, hlutverk þess er að bregðast við þegar sjúklingur sýnir af sér ofbeldi. Það er þörf fyrir varnarteymi en það er mjög vand með farið að meta hvenær er þörf fyrir varnarteymið.  Það kom fram að eftir að nýja bráðageðdeildin tók til starfa er mun minni þörf fyrir varnarteymið,  Hvers vegna?.  Svarið er augljóst, það eru nútímalegri vinnubrögð viðhöfð á nýju bráðageðdeildinni    og árangursríkari.  Þessi nýju vinnubrögð felast í að gefa sjúklingum meiri tíma, setjast niður með fólkinu, tala við það og virða það eins og manneskjur.  Þessi nútímalegu vinnubrögð vantar á eldri deildarnar, það er ástæðan fyrir því að það er núna minni þörf fyrir varnarteymi eftir að bráðageðdeildin tók til starfa.  Það vakti athygli mína að fyrirlesarinn talaði um gamla daga fyrir árið 2008 á geðsviðinu, það eru hlutir sem koma á óvart enn í dag.  Eins og hvers vegna eru sprautur og lyf ennþá svona ríkjandi þáttur í meðferð enn í dag?  Hvers vegna eru sálfræðingar ekki fleiri að vinna á geðdeild með virka atferlismeðferð í gangi? Það er viðurkennd og árangursrík aðferð og oft varanlegri en skammt´malausnin sem felst oft í lyfjameðferð.  Með lyfjum er verið að sláá afleiðingar en með atferlismeðferð er verið að taka á rótum vandans eða orsökum.  Hvers vegna er sumt starfsfólk á geðdeild enn í dag í hvítum sloppum í stað þess að vera með nafnspjald.  Hvers vegna fær fólk inni á geðdeild ekki að velja að milli atferlismeðferðar og lyfjameðferðar?.  Ég er mjög undrandi á hve starfið er á margan hátt á eftir tímanum á gömlu deildunum, nýja bráðageðdeildinn virðist viðhafa nútímalegri vinnubrögð.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              

Sjálfræðissviptingar og feluleikur aðstandenda

Í þessum pistli vil ég greina frá feluleiknum sem fer í gang þegar stendur til að svipta einstakling sjálfræði.  Aðstandendur (mínir) gerðu allt til að byggja upp algera þögn þegar þeir voru að undirbúa sjálfræðissviptingu og geðdeildardvöl.

Það var í eitt skiptið (vorið 2007) haft samband við minn yfirmann á vinnustað og yfirmaðurinn bannaði samstarfsfólki mínu að tala við mig.  Vinnufélagar mínir brugðust reiðir við og einn vildi að málið yrði rannsakað og opinberað.  Það er mjög óeðlilegt að stunda þennan feluleik og tala ekkert við þann sem stendur til að svipta sjálfræði áður en gripið er til aðgerða.  Þessi óeðlilegi feluleikur kallar á óábyrga framkomu af hálfu aðstandenda.  Við þessar aðstæður á fórnarlambið enga möguleika á að verja sig á meðan aðstandendur geta borið á borð hvaða vitleysu sem er.  Læknir gerir nákvæmlega engar kröfur á aðstandanda.

Læknirinn tekur fullan þátt í þessari svívirðulegu meðferð aðstandanda og hunsar á allan hátt vörn fórnarlambsins.  Hér er enn ein alvarleg brotalömin á kerfinu þegar kemur að réttindum fórnarlambsins í mjög alvarlegu máli.  Aðstandandi er verndaður í bak og fyrir og þarf ekki undir neinum kringumstæðum að standa ábyrgur gjörða sinna. Það er ekkert spáð í aðstæður, líðan, ástæður eða aðra óeðlilega þætti sem kunna að ráða þessum óeðlilegu gjörðum aðstandenda.  Þögnin í kringum fórnarlambið er tekin gild sama hvaða ósannindi eða vitleysu aðstandandi ber á borð.  Meira að segja hámenntaður læknir setur ekki spurningamerki við aðstandanda, þótt fórnarlambið sé í meira en fullri vinnu og allt gangi vel.  Læknirinn setur ekki heldur spurningamerki við aðstandanda þótt aðstandandinn vilji að þögnin ráði ríkjum og ekkert sé talað við fórnarlambið áður en gripið er til svona hrikalega harkalegra aðgerða.  Læknirinn hugsar ekkert um réttindi fórnarlambsins eða ábyrgð og skyldur aðstandanda.

 

Þessi óábyrgi og magnaði feluleikur og þögnin er vægt til orða tekið óeðlilegur og frumstæður og minnir óneytanlega á eðli dýra.  Dýrin læðast að bráð sinni áður en sverfur til stáls, það sama gildir um þögnina og feluleikinn sem læknar taka fullan þátt í.  Ég hafði ekkert um málið segja fyrr en allt sjálfræðissviptingarferlið var um garð gengið.  Hvers vegna? Jú það voru óeðlilegar ástæður að baki svo það varð að þagga niður í mér með þögninni, sannleikurinn mátti ekki koma í ljós.  Það nægir aðstandendum að vera nógu óábyrgir og segja nógu svæsin ósannindi og fara í leiðinni fram á algera þögn og feluleik.  Með þessari tryggu aðferð er björninn unninn og öll vopn eru slegin úr höndum fórnarlambsins.  Aðstandandinn nær fram vilja sínum og óeðlilegum þörfum er fullnægt með aðstoð grunnhyggna lækna.  Endurtekið hef ég verið tekin framangreindum hrikalegum tökum, enda þarfnast allt mitt mál rannsóknar.

Sjálfræðissviptingar og lögráðamenn.

Um miðjan maí birtist frétt á stöð 2 sem fjallaði um ábyrgð og skyldur lögráðamanna.  Þegar ég hef verið svipt sjálfræði þá hafa lögfræðingar verið skipaðir lögráðamenn mínir.  Það er skemmst frá því að segja að lögráðamaður hefur aldrei haft samband við mig en ég hef einu sinni hringt í lögráðamann.  Samkvæmt minni reynslu þá hafa lögráðamenn engu hlutverki að gegna en þiggja sjálfsagt einhverja greiðslu fyrir hlutverkið.  Þessi dæmi um að skipa sjálfræðissviptum einstaklingum lögráðamenn sem gegna nákvæmlega engu hlutverki, er enn eitt dæmið um hve margt er ómarkvisst og handahófskennt þegar kemur að málefnum fólks sem hefur verið nauðungarvistað og sjálfræðisvipt.  Það er ljóst að það þarf að endurskoða allt er við kemur lögráðamönnum.  Enn og aftur velti ég fyrir mér hlutverki geðlækna þegar kemur að ábyrgðum og skyldum lögráðamanna.  Geðlæknar eru sú stétt sem hefur með sjálfræðissvipta einstaklinga að gera.  Maður veltir óneitanlega fyrir sér hvar fagfélag geðlækna er statt þegar kemur að málefnum sjálfræðissviptra einstaklinga.  Það er einnig tilefni til að gagnrýna harðlega afstöðu yfirvalda þegar kemur að málefnum þeirra sem hafa verið sviptir sjálfræði.  Ábyrgðar og afskiptaleysi er einkennandi fyrir málefnið og þróun til framfara er sáralítil.  Framangreindir aðilar þ.e. geðlæknar og yfirvöld taka á sjálfræðissviptum einstaklingum eins og stórglæpamönnum.  Láta lögreglu í fullum skrúða handtaka einstaklinginn og geðlæknar fara með hann fyrir dómstóla og fá einstaklinganna dæmda.  Þetta er hrikalega gróf meðferð og gífurlega mikið andlegt álag og streita fylgir í kjölfarið til langs tíma.  Í framhaldinu eru skipaðir lögráðamenn sem hafa nákvæmlega engu hlutverki að gegna,  ég tala af reynslu.  Staðan er skelfilega slæm og gamaldags og það sætir mikilli furðu að staðan skuli vera svona ófagleg, gróf og ómanneskjuleg í okkar velferðarsamfélagi í dag.  Þetta lögráðamannakerfi er tilgangslaust með öllu eins og það er í dag, en er samt í takt við allar þær brotalamir sem sjálfræðissviptir einstaklingar búa við.  Virðingarleysið er algert sem felst í orðunum ,,sjálfræðissviptur ,,  og  ,,lögráðamaður,, .  Þessi tvö orð undirstrika víðtækan réttindamissi og hafa slæm áhrif á einstaklinganna.  Það er skelfileg tilfinning og ólýsanlegt álag að vera sviptur rétti til að ráða sér sjálfur og lifa sem ábyrgur fullorðin einstaklingur.  Það er ekki bara sjálfsagt réttlætismál að farið verði ofan í saumanna á öllu ferlinu er tengist sjálfræðissviptingu.  Heldur er það nauðsynlegt mannréttindamál fyri stóran hóp af fólki að öllu ferlinu verði breytt og þá hugað að virðingu, reisn og mannréttindum viðkomandi.  Bæði geðlæknar og yfirvöld verða að fara að sýna meiri virðingu og horfast í augu við miklar brotalamir í öllu er viðkemur sjálfræðissviptingu.  Aðgát skal höfð í nærveru sálar.

Fordómar

Í  þessum pistli vil ég greina frá fordómum  sem eru ríkjandi í garð þeirra sem eiga við geðraskanir að stríða eða hafa verið á geðdeild.  Fordómar eru afleiðing af þekkingarskorti á málefnum geðfatlaðra.  Það er vel þekkt að einstaklingur með geðraskanir einangrar sig oft frá samfélaginu og á móti setur samfélagið einstaklinginn út í horn vegna fordóma.  Fordómar eru oft á báða bóga sem gerir stöðu þess með geðraskanir erfiðari að takast á við.  Á meðan geðsviðið er jafn falin heimur og raun ber vitni þá verða fordómar til staðar.  Það er mikilvægt að fólk með sérstaka reynslu opinberi reynslu sína m.a. til að reyna að vinna á ríkjandi fordómum.  Ég bý að sérstakri reynslu og finnst það skylda mín að gera það sem ég get til að mín reynsla komi sem flestum til góða ef það auðveldar einhverjum að koma ut úr skápnum ef svo má segja.  Ég vona einnig að reynsla mín nýtist fjöldanum á þann hátt að fordómar minnki í garð geðfatlaðra og allra sem búa að sérstakri reynslu.  Þeir sem á einhvern hátt skera sig frá fjölldanum verða gjarnan fyrir fordómum.  Fordómar eru frumstæðar þarfir sem einstaklingar þróa með sér. Það sést best þegar atferli dýra er skoðað þá kemur í ljós að dýrin hafna gjarnan afkvæmum og þeim sem skera sig frá fjöldanu.  Ég hef orðið vör við fordóma í minn garð,  það lýsir sér með hunsun og sumir ganga framhjá mér og láta sem þeir þekki mig ekki.  Ég hef einnig verið sjálfri mér verst á tímabilum með því að ganga með veggjum og óttast fordóma.  Ég hef líka hitt fólk sem eru þroskaðir einstaklingar og eiga ekki til snefil af fordómum.  Fjöldinn þarf að hafa í huga að það lenda allir í sálarkreppu um ævina og mjög margir oftar en einu sinni.  Tuttugu og fimm prósent fólks eiga í sálarkreppu hverju sinni en það eru bara þeir sem enda hjá sérfræðingum sem verða fyrir fordómum.  Fjöldinn forðast að fara til sérfræðinga og er ég þess fullviss að á bakvið eru fordómar sem eru orsökin.  Umræðuna um algengi geðraskanna og almennt um geðsjúkdóma þarf að opna upp á gátt og halda opinni.  Það myndi hafa mikil og jákvæð áhrif,  smá saman færu fordómar minnkandi og fleiri myndu leita sér aðstoðar hjá sérfræðingum.  Það er jafn sjálfsagt að leita sér aðstoðar vegna sálarkreppu og að fara á heilsugæsluna vegna magakveisu.  Það er sorglegt að hugsa til þess hve margir einstaklingar ganga um götur og líður illa en leita sér ekki aðstoðar vegna fordóma.  Verstir allra fordóma eru eigin fordómar, þeir naga einstaklinganna innanfrá og auka enn frekar á vanlíðan þeirra. Margir velja frekar að eiga í sálarangist frekar en að leita sér aðstoðar vegna bæði eigin og annarra fordóma.  Fordómar eru verstu dómarnir sem fólk hneppir sjálfa sig og aðra í, þeir eru líkir illskeyttum sjúkdómi sem fer illa með alla.