Nauðungarvistanir og sjálfræðissviptingar

A nýliðnum vetri var áberandi umræða í fjölmiðlum um nauðungarvistanir og sjálfræðissviptingar.  Þúsundir íslendinga hafa verið nauðungarvistanir og sviptir sjálfræði af ýmsum ástæðum sem tengjast oftast andlegum veikindum.  Fjölskylduerjur eru jafnvel að baki nauðungarvistun og sjálfræðissviptingu og einnig óeðlileg tengsl á milli lækna og aðstandanda.  Ég veit til þess að fólk hafi verið nauðungarvistað og svipt sjálfræði vegna líkamlegra veikinda en það er sjaldgæft.   En hvað er á bakvið nauðungarvistun og sjálfræðissviptingu?  Það felst í orðannahljóðan.  Einstaklingur er vistaður á stofnun (geðdeild)  gengn eigin vilja eða nauðugur viljugur.  Í sjálfræðissviptingu felst að einstaklingur er sviptur rétti til að ráða sér sjálfur.  Réttindi hans jafnast þá á við réttindi barna og unglinga og réttargæslumaður er skipaður fyrir einstaklinginn (oft lögfræðingur).  Allar nauðungarvistanir og sjálfræðissviptingar fara fyrir dómstóla, þannig að ef andlegt vandamál kemur upp þá á einstaklingurinn það á hættu að fá á sig dóm.  En hverjir eru á bak við málið?  það eru oft einkennisklæddir lögregluþjónar sem sækja einstaklinginn.  Það er tekið á fólkinu eins og um stórglæpamenn sé að ræða og einstaklingurinn er fluttur á geðdeild.  Á geðdeildinni taka geðlæknar við einstaklingnum í samráði við aðstandenda-ur og sjá um að fara með málið fyrir dómstóla.

 Ég hef verið nauðungarvistuð og svipt sjálfræði í fjórgang og hef þörf fyrir að miðla reynslu minni.  Nauðungarvistun og sjálfræðissvipting er óhemju gróf og ofbeldisfull aðgerð og ég hef mikið velt fyrir mér hvílíkar brotalamir eru á kerfinu þegar kemur að málefnum þeirra sem eru með geðraskanir.  Hvernig má það til dæmis vera að lögregla í einkennisbúningi handtaki veikan einstakling á Íslandi árið 2014?.  Hvernig má það vera að veiku fólki er stefnt fyrir dómstóla og það fyrir að vera veikt?.  Hvernig má það vera að ekkert er talað við einstaklinginn áður en hann er handtekin?.  Hvernig má það vera að allt er gert til að reyna að fela slóð aðstandenda?.  Spurningarnar eru endalausar sem vakna þegar kemur að nauðungarvistun og sjálfræðissviptingu.  Ég ætla að reyna að leiða sannleikann í ljós og gefa lesendum innsýn í forvitnilegar læknaskýrslur sem tók mig hálft ár að fá afhentar.  Við skulum þá hefja forvitnilega vegferð um ranghala kerfis sem einkennist af fordómum, grófum vinnuferlum og andlegu ofbeldi sem felst í nauðungarvistun og sjálfræðissviptingu.  Falin heimur þar sem geðfatlaðir eru fórnarlömb mjög svo fornaldarlegs kerfis sem er ótrúlegt að skuli vera við líði árið á Íslandi árið 2014.