ADHD-lyf. Ofnotkun-misnotkun.

Að undanförnu hefur töluvert verið rætt og ritað opinberlega um ADHD og lyf sem gefin eru við athyglisbresti og/eða ofvirkni.  Lyfin sem eru gefin við ADHD eru metýlfenidatslyf á borð við Rítalín, Rítalín Uno og Conserta.  Þessi tilteknu lyf eru gífurlega mikið notuð hér á landi, þau eru þrefalt meira notuð hér en í nágrannalöndunum og misnotkun á þeim er einnig tíðari hér á landi en í nágrannalöndunum.  Skólafólk hér á landi hefur verið staðið að því að nota lyfin á prófatíð og á álagstímum þótt það sé ekki greint með ADHD.  Samkvæmt tölum frá SÁÁ þá misnota 200-300 manns þessi lyf að staðaldri hér á landi,  þetta eru fíklar sem SÁÁ hefur með að gera.  Þessi lyf eru lyfseðilskyld og liggur það því ljóst fyrir að einhverjum læknum er laus höndin við að ávísa þessum metýlfenidatslyfjum.  Á fréttavef  rúv segir Ólafur B. Einarsson verkefnastjóri á sviði eftirlits og frávika hjá landlæknisembættinu að það sé talsvert um að læknar ávísi mun stærri skömmtum af lyfjunum en eðlilegt getur talist. Ólafur B. Einarsson staðfestir einnig að læknar hafa verið áminntir eða sviptir lyfjaleyfi fyrir að hafa ávísað lyfjunum óhóflega, landlæknisembættið vill ekki staðfesta hvað þessir læknar eru margir.  Stefán Karl Stefánsson segir á netinu ,,læknastéttin verður að stíga fram og benda á þessa menn því það vita allir hverjir þeir eru".  Það kemur einnig fram á fréttavef rúv að ,,Hin virta Cochrane-rannsóknamiðstöð birti nýverið niðurstöður kerfisbundnar úttektar á þeim rannsóknum sem fyrir liggja um virkni lyfjanna.  Niðurstaðan var á þá leið að rannsóknir á virkni lyfjanna væru ófullnægjandi og því ósannað hvort þau kæmu að gagni".  Á fréttavef rúv er viðtal við Þórgunni Ársælsdóttir formann Geðlæknafélags Íslands, hún segir að það hafi ekki verið sýnt fram á að eingöngu markþjálfun eða sálfræðimeðferð gefi marktækan árangur.  Hún segir skýrt að lyfin virki, hún segir  ,,það er búið að sýna fram á það með óyggjandi hætti.  Það er alltaf hægt að leika sér með tölur eða að benda á að einhver rannsókn sé ekki fullkomin".  Þórgunnur segir að það hafi ekki verið sýnt fram á að eingöngu markþjálfun eða sálfræðimeðferð gefi marktækan árangur.  Hér þegar um markþjálfun eða sálfræðimeðferð er að ræða þá finnst henni mikilvægt að rannsókn hafi sýnt fram á marktækan árangur og er ég henni sammála, en hefur Þórgunnur kynnt sér að einhverju ráði niðurstöður úr meðferð með markþjálfun eða sélfræðimeðferð?.  Þórgunnur er í mótsögn við sjálfa sig þegar hún segir ,,það er alltaf hægt að leika sér með tölur eða að benda á að einhver rannsókn sé ekki fullkomin".  Hér finnst Þórgunni ekki mikið mark takandi á tölum og henni finnst greinilega í lagi að  ,,einhver rannsókn sé ekki fullkomin".  Hún er ekki tilbúin til að viðurkenna markþjálfun eða sálfræðimeðferð sem einn möguleika í meðferð við ADHD vegna þess að hún segir árangur ekki marktækan vegna þess að rannsóknir skorti.  En þegar um lyf er að ræða þá gerir hún lítið úr tölum og rannsóknum ef niðurstaðan sýnir það óvíst hvort lyfin virki sem skyldi.  Þessi afstaða og mótsögn Þórgunnar til annars vegar rannsókna á markþjálfun og sálfræðimeðferða og hins vegar rannsókna á lyfjameðferð er dæmigerð fyrir marga læknismenntaða einstaklinga.  Grunnnám lækna miðast við að lækna líkama sem er eingöngu samansettur úr föstum efnum sem má efnagreina með nýjustu tækni og lyf er búin til úr efnum sem virka (oft með misalvarlegum aukaverkunum) á efnin sem líkaminn er samsettur úr. Almennt viðurkenna læknar sál-líkamlega sjúkdóma, en það eru vel þekkir og viðurkenndir sjúkdómar sem geta verið með ýmsum hætti, þessir sál-líkamlegu sjúkdómar eru algengir og þeir stafa af andlegu álagi, streitu, ofrynslu t.d. Þessar viðurkenndu staðreyndir um sál-líkamlega sjúkdóma segja okkur að andlegt ástand hefur mikil áhrif á líkamann og getur hæglega valdið slæmum veikindum.  Þetta segir að það megi vinda ofan af mörgum líkamlegum kvillum sem stafa af sál-líkamlegum orsökum með sálfræðimeðferðum og öðrum meðferðarformun en lyfjameðferðum.  Örvandi lyf eins og methylphenidat sem eru notuð við ADHA lækna ekki orsökina heldur geta þau dregið úr einkennum.  Þá spyr ég hvort sé ekki skynsamlegt að stunda einhvers konar sálfræðimeðferð samhliða inntöku á örvandi lyfi? er ekki jafnvel mögulegt að ná árangri með orsökina í gegnum sálfræðimeðferð? kenna einstaklingunum að ná tökum á þeim aðstæðum sem eru líklegar til að magna upp einkenni sjúkdómsins?.  Það er mín skoðun að methylphenidatlyf virki eins og mörg önnur lyf þ.e.a.s. það er einstaklingsbundið hvernig mörg lyf virka og hvort þau virka.  Það er líka mín skoðun að það er alltaf besti kosturinn að uppræta orsökina og það má ansi oft gera í gegnum sálfræðimeðferðir, örvandi lyf vinna ekki á orsökinni heldur einkennum.  Að lokum vil ég benda á vel þekktar mögulegar aukaverkanir af örvandi lyfjum ,  þær eru t..d. magaverkir, höfuðverkir, skapstyggð eða kvíði, lystarleysi, erfiðleikar með svefn, bakslag (þegar einkenni ADHD versna, önuglyndi, pirringur, óhlýðni, meiri hreyfiþörf), dregið getur úr hæðar- og þyngdaraukningu hjá börnum.  Huggulegur listi aukaverkanna af ADHD-lyfjum, en ég tek ofan fyrir heilbrigðisráðherra að ætla að ráða fleiri sálfræðinga inn á heilsugæslustöðvarnar. 

Athugasemdir

[Jón Þórhallsson, 26.1.2016 kl. 18:57]

Aeskuna vantar jakvaedan AGA 

eins og YOGA eda SK'ATASSTARF. 

Frekar en oskur a ithrottakappleikjum, Justin Biber eda gaypride gongur.

[Anna Sigríður Guðmundsdóttir, 26.1.2016 kl. 23:25]

Ekkert er einfalt í lífinu. Og það á við um ADHD, eins og allt annað.

Vönduð og viðamikil flókin sjúkdómsgreining er að sjálfsögðu nauðsynleg, til að hægt sé að fá lyf við ADD/ADHD.

Vil benda fólki á að sykursýki stafar af því að brisið framleiðir ekki nóg insúlín, sem þarf að lyflækna með insúlíni.

Vil benda fólki á að ADD/ADHD stafar af því að boðefni heilans eru of hæg, og þarf að lyflækna með rítalín, conserta og öðrum svipuðum lyfjum.

Engum dytti í hug að senda sykursjúkling einungis til sálfræðings, til að bæta vanvirkni insúlínframleiðslunnar í brisinu.

En einhverra undarlegra hluta vegna dettur sumum í hug að senda fólk með of hægan boðefnaflutning heilans einungis til sálfræðings?

Hvers vegna eru sykursjúklingar ekki bara settir í sálfræðimeðferð og teknir af lyfjunum, eins og ætlast er til að gert sé með vandaðrar greiningar ADD/ADHD-heilaboðefna-skortinn?

Fjölmiðlar og læknayfirvöld ættu að sinna sínu upplýsingahlutverki af vönduðum heiðarleika, í þessum málum eins og öllum öðrum málum.

M.b.kv.

[Jón Þórhallsson, 27.1.2016 kl. 12:00]

Hvern lítur ofvirkt fólk á sem LEIÐTOTA síns lífs?

http://thjodarskutan.blog.is/blog/thjodarskutan/entry/2161283/

[Anna Sigríður Guðmundsdóttir, 28.1.2016 kl. 02:01]

Jón Þórhallsson. Ætli ofvirkt fólk líti ekki á andans sálina í sjálfu sér sem leiðtoga lífs sín? (Held þú hafir meint leiðtoga en ekki leiðtota). Hvern ætti ofvirkt fólk annars að líta á sem leiðtoga síns lífs?

M.b.kv.